اعظم محبی: وجود حدود ۳ هزار کیلومتر رودخانه در کنار تغییرات جوی و افزایش بارش‌های رگباری، ضرورت سرعت بخشی به لایروبی رودهای گلستان را برای در امان ماندن از خسارت‌های سیل امری حیاتی کرده است. رودها به عنوان یکی از اکوسیستم‌های آبی جهان نقش بسزایی در حیات بشری دارند؛ با این وجود این شریان‌های آبی در سال‌های اخیر به سبب دست‌اندازی‌ها و تجاوزات انسانی به تهدیدی جدی برای بشریت و طبیعت تبدیل شده‌اند. گلستان به سبب شرایط خاص جغرافیایی و وجود سلسله جبال البرز از رودهای دائمی مهمی همچون گرگانرود، قره‌سو و اترک بهره‌مند بوده که در تأمین آب شرب و زراعی استان نقش‌آفرین هستند. دست اندازی های بشر به رودها و عرصه‌های طبیعی، سبب می‌شود تا خاصیت پذیرش و هدایت رواناب‌ها و نزولات جوی در این دالان‌های آبی کم شده و این امر باعث کاهش آب‌گذری رودخانه‌ها می‌شود. کاهش آب گذری رودخانه‌ها، طغیان آب به مناطق پیرامونی را به همراه داشته و واحدهای مسکونی، صنعتی و زراعی را تخریب می‌کند؛ موضوعی که در گلستان بسیار اتفاق افتاده و در آخرین بار در اواخر سال ۹۷ شاهد بروز سیل گسترده در مناطق مختلف استان بودیم. با نزدیک شدن به فصول بارش در گلستان همه ساله مدیران و مسئولان نگران بروز سیلاب هستند. البته فارغ از ماه‌های بارشی سال، به سبب تغییرات اقلیمی و دگرگونی در شکل، شدت و زمان بارش‌ها وقوع سیلاب در فصول دیگر هم دور از ذهن نیست و همواره این تهدید در استان وجود دارد. بارش‌های رگباری و نقطه‌ای با شدت بالا ضرورت لایروبی رودخانه‌ها و انهار را دو چندان می‌کند زیرا با توجه به رسوب گیری و انباشت برخی ضایعات طبیعی و مصنوعی و کاهش آبگذری روزها احتمال طغیان و بروز سیلاب وجود دارد.

بارش‌های رگباری در گلستان

مدیرکل هواشناسی گلستان در خصوص تغییر شکل بارش‌ها گفت: بارش‌های گلستان در سنوات اخیر به صورت رگباری، موقتی و زودگذر بوده که این امر سبب وقوع سیلاب و طغیان رودخانه‌ها می‌شود. نوربخش داداشی افزود: لذا با توجه به فرارسیدن فصل بارندگی، لایروبی رودخانه‌ها برای بالا رفتن کشش آب‌گذری جوی‌ها و انهار امری ضروری است و باید همیشه آماده وقوع بارش‌های شدید باشیم. وی با اشاره به رگبارهای تا ۲۰۰ میلی متر در بازه زمانی کوتاه، گفت: ضرورت دارد مسیرهای آبی درون و برون شهرها لایروبی شده تا ظرفیت حجم عبور این اندازه از بارش‌ها را داشته باشند.

ضرورت تسریع در اقدمات آبخیزداری برای کاهش رسوبات

مدیرکل مدیریت بحران استان گلستان گفت: لایروبی رودخانه‌ها در تعهدات شرکت آب منطقه‌ای بوده ضمن اینکه شهرداری‌ها به دلیل حساسیت موضوع باید از امکانات لجستیکی خود برای لایروبی نقاط بحرانی اقدام و به آب منطقه‌ای کمک کنند. رسول حسام افزود: جلساتی در استانداری قبل از ورود به فصل بارندگی با حضور دستگاه‌های متولی برگزار شد تا هم افزایی لازم برای لایروبی رودخانه‌های درون و برون‌شهری انجام شود. وی بیان کرد: همچنین منابعی هم در قالب کمیته‌های برنامه ریزی شهرستان در حوزه مهندسی رودخانه‌ها برای فرمانداران پیش‌بینی شده است. حسام اضافه کرد: نقاط مستعد سیلاب توسط دستگاه اجرایی وظیفه مند، شناسایی شده و آنها دارای برنامه هستند اما محدودیت‌های اعتباری و کمبود امکانات باعث شده تا این دستگاه‌ها از برنامه خود عقب باشند. وی گفت: پیگیری‌هایی از طریق دستگاه‌های اجرایی ذیربط و مدیریت بحران در راستای تأمین اعتبار از سطح ملی شده تا عقب افتادگی طرح‌های مهندسی رودخانه‌ها جبران شود.حسام با بیان اینکه لایروبی باید استمرار داشته باشد، افزود: همچنین ضرورت دارد اقدامات حوزه آبخیزداری هم تسریع شده زیرا می‌تواند از ورود رسوبات به مدخل رودخانه‌ها جلوگیری کند.

وقوع ۵ سیل در سال جاری

مدیرکل مدیریت بحران گلستان با بیان اینکه به صورت امانی یا پیمانی لایروبی رودخانه‌ها را پیگیری می‌کنیم، اظهارکرد: استان از لحاظ لجستیکی فقیر و ضعیف است و ضرورت دارد این امر هم مورد توجه قرار بگیرد لذا پیگیری‌ها توسط دستگاه‌های مختلف به ویژه راهداری، معاونت عمرانی و مدیریت بحران در حال انجام است و امیدواریم نسبت به تأمین منابع اقدام شود تا بتوانیم از این طریق لایروبی‌های بیشتری را در استان شاهد باشیم. 

شهرداری‌ها برای لایروبی کمک کنند

برای اطلاع از نقش شهرداری‌ها در لایروبی رودخانه‌ها با معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان گفتگو کردیم، عفت همدم گفت: بر اساس آخرین مکاتبات، لایروبی در تعهدات آب منطقه‌ای بوده لذا در این راستا جلسه‌ای با حضور مدیریت بحران و سایر دستگاه‌ها برگزار شد و همچنین به شهرداری‌ها و فرمانداری‌ها اعلام شده که همکاری لازم را انجام دهند.وی افزود: آب منطقه‌ای باید لایروبی را پیگیری و تأمین اعتبار کند تا سریع‌تر این اقدام انجام شود. همدم گفت: در مرحله اول با توجه به طولانی بودن مسیر رودخانه‌های استان، تاکید شد تا نقاط بحرانی با اولویت سکونتگاه‌های شهری و روستایی شناسایی و بر اساس این امر با توجه به اعتبارات اندک لایروبی نقاط بحرانی انجام شود. وی ادامه داد: برابر قانون تنظیف رودخانه‌ها برای پیشگیری از سیلاب برعهده شهرداری‌ها است و به نوعی آنها هم در لایروبی دخیل هستند و لایروبی علف‌ها و گیاهان کف رودخانه را انجام می‌دهند لذا باید در این کار با آب منطقه همکاری کنند که ما به آنها تاکید کرده‌ایم تا ماشین آلات خود و ادوات دیگر را در اختیار آب منطقه‌ای قرار دهند. محمدرضا سبطی، شهردار گرگان هم در خصوص لایروبی رودخانه‌های این شهر گفت: سال جاری حدود پنج میلیارد ریال برای پاکسازی و لایروبی رودخانه‌های النگدره و زیارت در داخل شهر گرگان هزینه شده است.

۶۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های گلستان سالانه نیازمند لایروبی است

متولی اصلی لایروبی آب منطقه‌ای است لذا برای آگاهی از اقدامات انجام شده با مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفتگو کردیم، سید محسن حسینی گفت: حدود سه هزار کیلومتر رودخانه در استان وجود دارد که حدود ۶۵۰ کیلومتر آن در شهرها و روستاها جریان دارد.  وی افزود: هزار و ۸۰۰ کیلومتر از رودخانه‌ها هر سه سال یک بار به لایروبی نیاز دارند که این عدد سالانه حدود ۶۰۰ کیلومتر است. حسینی ادامه داد: با توجه به کمبود اعتبارات لایروبی، هرساله نقاط آسیب پذیر و اولویت‌ها مشخص و لایروبی می‌شود. طبق گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان یکی از نقاط لازم، محدوده پل‌ها هستند که رسوبات زیادی پشت آنها جمع می‌شود. وی افزود: متولی تنظیف رودخانه‌های شهری و اقدامات پیشگیری از سیل در شهرها شهرداری است ولی متولی لایروبی رودخانه‌ها چه در شهر چه خارج از شهر در قوانین مشخص نشده، ولی عرفاً در شهرها لایروبی را شهرداری‌ها انجام می‌دهند. حسینی گفت: با توجه به مقدار اعتبارات تخصیصی، در یک دهه گذشته لایروبی انجام شده رودخانه‌ها در استان گلستان توسط دستگاه‌های مرتبط اعم از شرکت آب منطقه‌ای، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، راهداری، جهاد کشاورزی، بنادر و دریانوردی و بخش خصوصی، مجموعاً حدود دو هزار کیلومتر (سالانه حدود ۲۰۰ کیلومتر) بوده که یک سوم میزان مورد نیاز است. وی متذکر شد: البته از ابتدای سال ۹۸ تا انتهای شهریور سال ۹۹، با توجه به بسیج امکانات کشور در حین و بعد از سیل، حدود ۵۰۰ کیلومتر از رودخانه‌ها لایروبی شد. حسینی اعلام کرد: در سال جاری اعتبار مورد نیاز برای لایروبی ۶۰۰ کیلومتر رودخانه، حدود ۱۴۰ میلیارد تومان برآورد شده است. وی گفت: شدت بارش از عوامل افزایش فرسایش خاک بوده و خاک و رسوبات رودخانه‌ای از سه محل عمده جنگل‌ها و مراتع کم پوشش، اراضی شیبدار زراعی، نخاله‌ها و زباله‌های ساختمانی حمل می‌شود و شیب کم رودخانه‌های دشت و غیراصولی بودن پل‌ها هم از عوامل تشدید کننده رسوب‌گذاری در رودخانه‌ها هستند. مردم گلستان انتظار دارند تا با پیگیری‌های لازم در خصوص تأمین امکانات و اعتبارات، قبل از فرارسیدن روزهای پر بارش سال، لایروبی و نظافت رودخانه‌ها، مسیل‌ها و انهار اجرا شده تا نگرانی از وقوع سیل به حداقل برسد.