قالی ترکمنی، گلیم، قالیچه، پشتی، قارچین و ده‌ها صنایع دستی دیگر مردم گلستان از گذشته تاکنون با آموزش سینه به سینه تولید می‌شود اما ورود کالاهای خارجی و کم توجهی به بازاریابی، آموزش و کشف علایق جامعه، توسعه صنایع دستی اصیل گلستان را با مشکل مواجه کرده است. به گزارش ایرنا، ایران رتبه اول را به لحاظ تنوع و رشته‌های صنایع دستی در جهان به خود اختصاص داده است و اکنون ۲۹۶ رشته صنایع دستی فعال در کشور وجود دارد که ۳۰ هزار هنرمند صنایع دستی گلستان بیش از ۸۰ رشته بومی و غیربومی از جمله فرش دستبافت، ابریشم‌بافی، نمدمالی، البسه محلی اقوام، زیور آلات ترکمنی، حصیر بافی، سوزن دوزی ترکمن و جاجیم بافی را دنبال می‌کنند. هنرمندان حوزه صنایع دستی در سراسر کشور از جمله گلستان در ۲ سال اخیر به دلیل شرایط کرونایی و کم شدن فعالیت بازارچه‌ها و نمایشگاه‌ها در مقایسه با سال‌های قبل‌ در میزان تولید رشته‌های مختلف و همچنین نحوه عرضه محصولات، گرفتار چالشی به اسم فروش شدند که نتیجه آن ورود بیشتر واسطه‌ها و افزایش چند برابری قیمت محصولات تا رسیدن آن به دست خریدار واقعی است.به اعتقاد کارشناسان، هنرمندان به عنوان تولیدکنندگان صنایع دستی آشنایی زیادی با علم روز بازاریابی ندارند و علاوه بر آن شرایط اقتصادی باعث تغییر سلیقه افراد در انتخاب کالاهای مورد نظر در سبد خرید شده که هنرمندان باید برای ادامه فعالیت در عرصه هنر با سلایق روز جامعه آشنا شوند و از سبک‌ها و الگوهای جدید در تولیدات خود استفاده کنند. با توجه به اینکه صنایع دستی نوعی هنر برای ساخت لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده به روش‌های سنتی است، می‌توان با تلفیق روش‌های سنتی با الگوهای روز مانند استفاده از سوزن‌دوزی ترکمن در لباس زنان، توسعه هنر نمدمالی با تولید پاپوش و کیف‌های نمدی و همچنین تنوع بخشی در تولیدات چرمی زمینه بازارپسندی بیشتر را فراهم کرد که برای تحقق آن هنرمندان باید آموزش‌های لازم را فرا گیرند. مدرس کارآفرینی دانشگاه گنبدکاووس بیان کرد: از آنجا که مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد از جمله صنایع مهم اقتصادی در کشور است و در جوامع سنتی مردم به اقتضای شرایط جغرافیایی و فرهنگی به صنایع دستی بومی برای اشتغال گرایش دارند، استان گلستان نیز یکی از مناطق سنتی با صنایع و هنرهای دستی مختلف شناخته می‌شود.زهرا الداغی افزود: صنایع دستی و هنرهای سنتی به امکانات کمی برای راه اندازی نیاز دارند و به همین دلیل زنان به ویژه در مناطق روستایی با پول اولیه اندک برای راه اندازی کارگاه می توانند به معیشت خانواده کمک کنند.

خلاقیت در تولید محصولات صنایع دستی گلستان کم است

وی توسعه مشاغل خانگی و فروش صنایع دستی را از چالش‌های اصلی هنرمندان استان دانست و گفت: هنرمند نیاز به آموزش فردی برای افزایش اعتماد به نفس، خودآگاهی، خودباوری و شخصیت‌شناسی به عنوان پیش نیاز ایجاد و توسعه کسب و کار و همچنین آموزش‌های مربوط به ایده‌پردازی و خلاقیت دارد. این استاد کارآفرینی نداشتن خلاقیت در ارائه محصولات جدید و نوآور متناسب با سلیقه و نیاز مشتری را از نقاط ضعف اغلب هنرمندان صنایع دستی گلستان برشمرد و افزود: دوره‌های آموزش‌ کسب و کار و ایده‌پردازی با همکاری اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی و جهاد دانشگاهی گلستان به صورت رایگان برای هنرمندان صنایع دستی معرفی شده از طرف میراث فرهنگی برگزار می‌شود که لازم است هنرمندان استقبال بیشتری از این آموزش‌ها داشته باشند.الداغی گفت: این آموزش‌ها پایان کار نیست و هنرمندان پس از اینکه از نظر فردی و ذهنی به مرحله رشد رسیدند باید بتواند در این بازار رقابتی محصولات خود را به فروش برساند. وی افزود: راهکارهای فروش شامل شرکت‌ در نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های فصلی دائمی و در شرایط کرونایی و کم شدن بازارهای حضوری، فروش در بستر فضای مجازی است که خود آموزش‌هایی را می‌طلبد که با همکاری میراث فرهنگی در حال ارائه شدن است.

بستر سازی آموزش لازمه ورود به بازار کسب و کار

برای بازاریابی، فروش و رونق کسب و کارهای خرد لازم است تا بستر فرهنگ‌سازی مخصوصا فرهنگ آموزش کسب و کار با کمک و حمایت مسوولان فراهم شود و بهترین پیشنهاد در این بحث برگزاری استارتاپ‌هایی در زمینه صنایع دستی و هنرهای سنتی در سطح استان و شهرستان‌ها با همکاری مراکز آموزشی از جمله دانشگاه‌ها، مدارس و هنرستان‌ها با هدف خلق‌ ایده‌های نوآورانه برای کمک به رونق فعالیت در این عرصه است.مدیر مرکز مشاوره کارآفرینی در گنبدکاووس گفت: به تازگی دانشگاه آزاد اسلامی گنبدکاووس استارتاپی با موضوع گردشگری و صنایع دستی برگزار کرد که مورد استقبال ایده پردازان و نخبگان دانشگاهای و جوانان علاقمند به این بحث قرار گرفت که می‌طلبد بازهم مشابه این برنامه‌ها اجرا شود. وی بیان کرد: ایجاد بازارچه فصلی صنایع دستی در مناطق جذاب گردشگری از جمله برج قابوس و دریاچه مصنوعی این شهرستان همراه با تبلیغات مناسب برای دعوت مردم به بازدید هم می‌تواند به فروش بهتر محصولات هنر دست مردم گلستان کمک کند.الداغی افزود: به عنوان مدرس و مشاور کسب و کار به همراه سایر همکاران فعال در این زمینه می‌توانیم با ترویج رویکرد اشتغال به صنایع دستی در قالب مشاغل خانگی هم به اشتغال جوانان و افراد نیازمند شغل کمک و هم شرایط احیا و تداوم صنایع دستی را به عنوان میراث فرهنگی و هویت ملی در قالب مشاغل خانگی فراهم کنیم.وی تصریح کرد: پیشرفت پایدار اقتصادی گلستان با همکاری مسوولان، سرمایه‌گذاران و فعالان و کارآفرینان منطقه از مهمترین نتایج مثبت آموزش مهارت‌های کسب و کار به ویژه در رشته‌های صنایع دستی همراه با بازار فروش محصولات است.

مهارت محوری ویژگی اصلی رشته‌های صنایع دستی

این روزها با توجه به شرایط کرونایی و کم شدن تعداد مسافران و گردشگران، افزایش چندین برابری قیمت مواد اولیه و همچنین سخت شدن شرایط صادرات ناشی از فشارهای تحریم ارائه برنامه‌های آموزشی می‌تواند زمینه را برای حضور کارشناسی این قشر در عرصه تولید و فروش محصولات فراهم کرد.به گفته مدیرکل آموزش و ترویج معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، مهارت محوری از ویژگی‌های صنایع دستی کشور است که با کوتاهترین زمان و کمترین انرژی رشته‌های صنایع دستی قابل آموزش است به طوری که در برخی رشته‌های صنایع دستی در کمتر از ۱۵ دقیقه فرد می‌تواند به توانایی اولیه برای تولید برسد.ویدا توحدی با بیان اینکه صنایع دستی بدون ابلاغ و بخشنامه و تمهیدات قابلیت استفاده و مصرف را در زندگی روزمره دارد و می‌توانند سبک زندگی مردم را تغییر دهد، افزود: فعالیت در بخش‌های صنایع دستی برای جوانان تاثیر خوبی دارد و تنوع در رشته‌های صنایع دستی می‌تواند برای قشرهای مختلف مردم جذابیت کاری داشته باشد.

استفاده محدود از سبک‌های جدید در محصولات صنایع دستی

رییس میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گنبدکاووس گفت: بیشتر هنرمندان استان به دلیل ناآگاهی، از سبک‌های جدید در تولید محصولات صنایع دستی استفاده نمی‌کنند و سلیقه روز جامعه را در رابطه با استفاده از رنگ در خلق اثر نمی‌دانند.مریم آق‌آتابای افزود: در دوران کرونا توقع مردم نسبت به نیازهای خودشان متفاوت شد و خیلی از محصولات صنایع دستی به دلایل مختلف از جمله قیمت و شکل ظاهری دیگر جایگاه سابق را در سبد خانوارها ندارد.وی تصریح کرد: هنرمندان با حضور در دوره‌های آموزشی طراحی و کسب و کار و حرکت به سمت راه اندازی فروشگاه‌های آنلاین می‌توانند دست واسطه را برای افزایش قیمت محصولات از مرحله تولید تا رسیدن به خریدار واقعی کوتاه کنند و همچنین با سلیقه روز جامعه آشنا شوند.این کارشناس حوزه صنایع دستی با اشاره به نبود نظارت کافی بر قیمت محصولات صنایع دستی، گفت: به عنوان مثال سرپرده ترکمنی یک هنرمند روستایی گنبدکاووس به دلیل مطلع نبودن وی از شرایط کسب و کار و بازار فروش از وی ۱۱ میلیون ریال توسط فروشگاه‌ صنایع دستی خریداری و با قیمت ۸۰ میلیون ریال به خریدار فروخته شد.آتابای ادامه داد: اگر این هنرمند بدون واسطه و با راه اندازی فروشگاه آنلاین تولیدات خود را عرضه می‌کرد این محصول همراه با سود خوب برای هنرمند و قیمت مناسب به خریدار فروخته می‌شد که نتیجه آن به طور قطع به دلیل قیمت مناسب سفارش‌ کار بیشتر است.وی افزود: دوره‌های طراحی و کسب و کار با حضور متخصصان رشته‌های مختلف صنایع دستی به صورت رایگان تاکنون در روستاهای کاکا، ساری‌بخش، تنگلی و شهر اینچه برون برگزار شده و هفته آینده نیز این دوره در روستای دوزالوم برگزار می‌شود.وی با اشاره به فعالیت بازارچه صنایع دستی بخش خصوصی با هشت فروشگاه به صورت محدود در گنبدکاووس، گفت: این شهرستان نیاز به راه اندازی بازارچه دائمی صنایع دستی در مرکزیت مسیر تردد اجتماعی دارد.رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گنبدکاووس اظهارداشت: پیگیری برای اختصاص زمین در مکان مناسب توسط شهرداری برای ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی در حال انجام است.

ساخت ۶ بازارچه دائمی صنایع دستی گلستان در مراحل پایانی است

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان گفت: با بهره‌برداری از ۶ بازارچه دائمی صنایع دستی در نقاط گوناگون که در مراحل پایانی ساخت قرار دارد، گامی گره‌گشا برای رونق تولید صنایع دستی استان برداشته می‌شود. مریم حاجی‌ابراهیمی اظهار داشت: با توجه به تعداد بالای هنرمند و پراکندگی آنان در استان، ایجاد محل‌های متمرکز و دائم فروش مانند بازارچه‌های صنایع دستی در همه شهرهای گلستان ضروری است. وی افزود: در سال‌های اخیر ۲ بازارچه‌ دائمی صنایع دستی در علی‌آبادکتول، یک بازارچه در گنبدکاووس، یک بازارچه در کلاله و یک بازارچه در آق‌قلا فعال شده و ۶ بازارچه در آق‌قلا، کردکوی، گرگان، گالیکش، مراوه‌تپه و مینودشت در دست ساخت است. معاون صنایع دستی اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان گفت: همچنین ۱۲ فروشگاه مجازی صنایع دستی در استان راه اندازی شده و ۶۷ هنرمند نیز در فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند.

رونق تولید صنایع دستی با رفع دغدغه فروش

به گفته سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان، از ابتدای امسال تاکنون ۱۰۱ هزار و ۶۷۴ دلار از تولیدات هنرمندان صنایع‌دستی این استان به صورت چمدانی و از طریق واسطه‌ها به کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکای شمالی صادر شد.رحمان فرمانی اظهار داشت: گلیم و گبه، فرش چرم، زیورآلات ترکمن، رودوزی سنتی، پارچه دستبافت و جاجیم از عمده محصولات صادراتی صنایع‌دستی گلستان است که از طریق واسطه‌ها و به‌صورت چمدانی به کشورهای ایتالیا، آلمان، ژاپن، ازبکستان، عراق، قزاقستان، ترکیه، استرالیا، بحرین، کانادا و روسیه صادر شده است. بازاریابی مناسب در زمینه فروش و صادرات، دریافت مشاوره از تاجران خبره گلستان، تشکیل انجمن هنرمندان باهدف افزایش ظرفیت فروش و صادرات محصولات صنایع‌دستی، تقویت تشکل و موسسه‌های فعال در زمینه عرضه و فروش و حضور هنرمندان در دوره‌های آموزشی از جمله راهکارهای تقویت بحث فروش و بیشترین شدن سطح صادرات تولیدات هنرمندان صنایع‌دستی گلستان است. گلستان دارای صنایع‌دستی متنوعی است که می‌توان با رفع دغدغه فروش داخلی و خارجی هنرمندان و صنعتگران این حوزه، زمینه رونق بخشیدن به تولید و تداوم پایدار این نوع کسب‌ وکار را فراهم کرد.فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزن دوزی ترکمن، جاجیم بافی روستای زیارت گرگان، ابریشم بافی قزلباش‌های رامیان و مینودشت، سوزن دوزی شاهکوه و قوم بلوچ و  دوخت‌های سنتی پوشاک از جمله صنایع دستی اقوام ساکن در گلستان است که با هنرمندی زنان و دختران و مردان این استان، هر کدام نام و آوازه خود را در بین خریداران داخلی و خارجی دارد.