■ هادی حق‌شناس

اگر برجام احیا شود، چند اتفاق مهم در اقتصاد ایران می‌افتد. نخست اینکه هزینه مبادله کشور کم می‌شود. اکنون برای دور زدن تحریم یا هر عنوان دیگر هزینه مبادله‌ای بیش از هزینه مبادله معمولی می‌پردازیم. پس اولین اتفاق که به عنوان یک مزیت می‌افتد اینکه هم هزینه صادرات و هم هزینه واردات ما کم می‌شود که به نفع مصرف‌کننده داخلی است. نکته دوم اینکه پول‌های بلوکه شده ما آزاد می‌شود که در اینصورت عرضه ارز در کشور افزایش پیدا خواهد کرد. نکته سوم مربوط به صادرات غیرنفتی ماست که حتما سیر صعودی خواهد داشت. به خاطر اینکه مشتریانی که به هر دلیل از جمله تحریم‌ها می‌ترسیدند از ایران کالا بخرند، طبیعی است که روال تجاری ما به صورت عادی برمی‌گردد. عددی که هفته گذشته وزارت صمت اعلام کرد نشان می‌دهد که در سال جاری نزدیک به 100 میلیارد دلار حجم تجارت خارجی داشتیم که 20 میلیارد دلار آن از نفت بوده است. طبیعتا وقتی برجام احیا شود، این عدد سال آینده با توجه به قیمت نفت و مجموعه موانعی که هم در بخش غیرنفتی و هم نفتی برداشته می‌شود انتظار می‌رود که این عدد در سال آینده به دو برابر افزایش پیدا می‌کند. طبیعی است که این برای اقتصاد ایران مفید خواهد بود. مهم‌ترین نکته اینکه هروقت تجارت خارجی ما رونق داشته باشد، کسب وکار صنعت و بنگاه‌های اقتصادی ما در شهرک‌های صنعتی پررونق خواهد شد. مفهوم پررونق‌تر شدن این است که هم نرخ بیکاری کاهش پیدا می‌کند و هم سمت عرضه تقویت می‌شود و اگر دولت سیاست ارزی مناسبی اتخاذ کند، حتما منجر به کاهش نرخ ارز می‌شود و شاهد یک همبستگی بین نرخ ارز و نرخ تورم خواهیم بود. یعنی هر وقت که نرخ ارز کاهشی شد یا به ثباتی رسید یا دامنه نوسانات آن کم شد، نرخ تورم هم کاهشی خواهد شد. یعنی انتظار این است که در پسابرجام در سال آینده هم بازار ارز باثباتی داشته باشیم، هم نرخ سود بانک‌ها و تورم کاهشی باشد وهم اینکه کسب وکار بنگاه‌های اقتصادی پررونق شود و صادرات غیرنفتی ما تقویت شود. اینها انتظارات اولیه است که از احیای برجام داریم همچنان که بعد از اجرایی شدن برجام در سال‌های 95 و 96 هم رشد اقتصادی قابل توجه داشتیم و هم کسب و کار پررونق بود. اما به نظر می‌رسد مهمتر ازهمه اینها این نکته است که اقتصادی به بزرگی اقتصاد ایران که طی تحریم‌های دور دوم که از سال 97 شروع شد به یکباره از زیر 20 به حدود رتبه 50 رسید، به نظر می‌رسد اگر بتوانیم از فرصت برجام استفاده کنیم به‌خصوص به واسطه قضایایی که در درگیری روسیه با اوکراین پیش آمده، فرصتی بی‌نظیر برای نفت و گاز کشور است که بتوانیم مشتری‌هایی که از دست دادیم، به‌ویژه در حوزه گاز در مورد اروپا از این فرصت تاریخی بتوانیم استفاده کنیم تا صنعت نفت و گاز ما بیش از این آسیب نبیند. چون طی سال‌های گذشته نیاز صنعت نفت و گاز ما این بوده که سرمایه‌گذاری‌های بزرگی انجام شود که نشده. اکنون یک فرصت جدید ایجاد خواهد شد که هم بتوانیم سرمایه‌گذاری‌هایی که باید انجام دهیم جبران شود و هم اینکه مشتری دست به نقدی مثل اروپا پیدا کنیم. فراموش نکنیم که قطر به تنهایی نمی‌تواند بازار اروپا را اشباع کند. البته آمریکا هم به اروپا گاز صادر می‌کند. بازار اروپا بازاری برای همه است؛ هم برای ایران، هم برای قطر و هم برای آمریکاست. بازاری بزرگ است که یک کشور نمی‌تواند به تنهایی تامین کننده باشد. مضاف اینکه با توجه به تجربه اوکراین به نفع اروپاست که از منابع مختلف گازش را تامین کند تا اتفاقی شبیه روسیه و اوکراین نیفتد و مورد تهدید واقع شوند که انرژی تامین نخواهد شد. بنابراین جنگ روسیه با اوکراین حداقل در زمینه انرژی یک فرصت تاریخی برای اقتصاد ایران است. در مجموع در شرایطی که برجام دارد احیا می‌شود، با توجه به تحولاتی که در جهان است که یکی همین موضوع اوکراین و روسیه است، برای اقتصاد ایران یک فرصت تاریخی خواهد بود. چون فقط موضوع اوکراین و روسیه نیست، درگیری آمریکا با چین و چین با اروپا و چالش‌های مختلفی که در اقصی نقاط مختلف جهان است، اکنون بعد از چند سال که مسئله ایران دارد حل می‌شود و روابط تجاری ایران دارد به حالت عادی برمی‌گردد، این یک فرصت است منتها به شرطی که بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم و این فرصت را تبدیل به تهدید نکنیم. مطمئنا نه دنیا آمادگی جنگ جهانی سوم را دارد و نه روسیه وارد جنگ جهانی خواهد شد. روسیه مرتکب یک اشتباه تاکتیکی درباره اوکراین شد و به نفعش نیست که ادامه دهد.

■  اقتصاددان