■ هادی حق‌شناس

هادی حق شناس معتقد است: در جهان به صورت استاندارد فقر مطلق چنین تعریف می‌شود که اگر فردی روزانه کمتر از ۲ دلار درآمد داشته باشد، درگیر فقر مطلق است. اگر درآمد فردی بیش از این باشد ولی درآمد وی از ۵۰درصد درآمد متوسط همان جامعه کمتر باشد، اصطلاحا دچار فقر نسبی است. اما ما در ایران تنها نمی‌توانیم خود را محصور به این تعاریف معنایی کنیم. استانداردهای فوق معمولا استانداردهای عددی و کمّی در ابعاد بین‌المللی هستند اما اگر بخواهیم مفهومی صحبت کنیم، فقر مطلق شامل کسانی است که دسترسی به سه امر حیاتی خوراک، پوشاک و مسکن ندارند یا امکان تهیه آن را ندارند. در جامعه ایران تقریبا افراد فاقد سرپناه همگی در ذیل فقر مطلق هستند که جمعیت‌شان نیز کم نیست؛ از گورخوابان و اتوبوس‌خوابان و پارک‌خوابان گرفته تا معتادین کارتن‌خواب و افراد ساکن گرم‌خانه‌ها و پناه‌گرفتگان در مراکز بهزیستی، همه و همه ذیل این گروه شناخته می‌شوند. احصا و تشخیص افرادی که دچار فقر مطلق هستند، از طریق شاخص‌های خوراک و پوشاک دشوار است».

 این اقتصاد دان  تصریح کرد: در این شرایط اصلی‌ترین شاخص سنجشی ممکن بحث فقدان سرپناه و مسکن است که جمعیت فقیر مطلق را تشکیل می‌دهند. اکثریت جامعه ما دچار فقر نسبی هستند و فقر مطلق شامل کمتر از ۵ میلیون نفر از مردم ایران می‌شود. حق شناس اضافه کرد: رقم جهانی استاندارد بالای خط فقر یعنی دو دلار در روز (درآمد یک‌میلیون و نیمی درماه است) قطعا در تهران و شهرهای بزرگ حتی موجب زنده ماندن فرد هم نخواهد شد اما این رقم در مناطق دورافتاده شاید بتواند موجب زنده ماندن فرد شود. قیمت رهن منزل به ازای هر متر حدود ۵ میلیون تومان در مناطق ضعیف تهران است. حق شناس درباره نقش مسکن در افزایش و شناسایی جمعیت تحت پوشش فقر نیز گفت: با رقم‌های رهن کامل ۱۰۰ یا ۲۰۰میلیون تومانی قطعا افراد دارای فقر مطلق نمی‌توانند به حیات خود ادامه بدهند و درنتیجه نیاز به تعریف جدیدی برای این نوع فقر در سطح ایران داریم که اکنون موجود نیست. در بسیاری از کشورهای جهان برای حل موقت بحران فقر منازل دولتی یا مراکز دولتی بسیار کوچکی توسط شهرداری‌ها در اختیار افراد فقیر مطلق قرار می‌دهند تا آن افراد بتوانند خود را بازیابی کنند. به عبارت بهتر، سیاست فقرزدایی در جهان و مقابله با فقر مطلق با این رویکرد صورت می‌گیرد که فرد وابسته به کمک نشود و بتواند بعد از چندسال یا نهایتا یک نسل، خود (یا لااقل فرزندان خود) را از تله فقر نجات داده و توانمند سازد. فقر، موجب بازتولید فقر می‌شود. این اقتصاد دان ادامه می دهد: اصل در بازسازی بدنه فقیر جامعه این است که هدف تامین بهداشت و آموزش برای بریدن حلقه و دایره بازتولید فقر در فرزندان فقرای مطلق است. اما در بحث‌های برخورد ضربتی، به راحتی می‌توان جمعیت محدود فقیر مطلق را با کالابرگ و کمک‌های بهزیستی و کمیته امداد و شناسایی و تامین اعتبار تا مدت‌ها از لحاظ اقلام اساسی بهره‌مند کرد.

نماینده اسبق مجلس درباره مسکن می گوید: اما در بحث تامین مسکن و سرپناه اصلا چنین اقدامی را در کوتاه مدت نمی‌توان انجام داد و برای نابودسازی بازتولید فقر مطلق، مسکن حرف اول را می‌زند که نیاز به سرمایه‌گذاری زیاد و بلندمدت است. سبد غذایی و پوشاک برای دولت به راحتی برای فقرای مطلق قابل تامین است، ولی حتی تا سال آینده مسئله اصلی مسکن آن‌ها حل نمی‌شود. اکنون بیش از ۲۰۰هزار میلیارد تومان منابع تامین شده که به راحتی می‌توان با آن سبد معیشت را تامین کرد اما این منبع تعیین شده در مجلس اصلا از عهده آموزش، بهداشت و مسکن و توانمندسازی فقرا برنمی‌آید و برای خروج از چرخه فقر حتما نیاز به تامین و توسعه آموزش و بهداشت و مسکن رایگان و مددهای اجتماعی برای توانمندسازی خانوارهای فقیر هستیم. 

■  اقتصاددان