■ کوثر قندهاری

 سال ها و ماه ها از ورود کرونا به ایران و اعمال قرنطینه رسمی گذشت و اسفند امسال سومین اسفند از روزها و سال های کرونا و اعمال قرنطینه است. با اعمال قرنطینه سبک زندگی شهروندان دستخوش تغییر و تحولاتی شد که یکی از مهمترین آن ها تغییر و تحول در شیوه آموزش بود. با شروع پاندمی کرونا و افزایش روزافزون آمار آن مدارس و دانشگاه های کشور از حالت حضوری به مجازی تبدیل شدند؛ دانش آموزان به جای حضور در مدارس و نشستن پشت نیمکت ها، پشت گوشی های چند اینچی کوچک خود نشستند. به جای دیدن همکلاسی ها فقط صدایشان را شنیدند و به جای تمرین و تکرار چندباره در مدارس به دیدن فیلم ها پناه بردند و در نهایت به جای شیطنت ها و خنده های دست جمعی در زنگ تفریح به گردش های تک نفره در اطراف خانه پرداختند.

از آن جهت که یکی از مهمترین تاثیرات قرنطینه کرونا بر آموزش و پرورش کودکان بود از این رو به گفتگو با دانش آموزان مدارس مختلف پرداختیم.

محسن دانش آموز کلاس چهارم می گوید: از زمانی که مدارس مجازی شده اند درس ورزش و هنر نداریم در حالی که قبل از کرونا ساعت ورزش و هنر داشتیم که خیلی به ما خوش می گذشت و من همیشه در درس هنر نمره خوبی میگرفتم اما حال مدتهاست که نقاشی نکرده ام، علاوه بر آن فهمیدن درس ها از پشت گوشی و بدون حضور فیزیکی معلم در کنارمان خیلی سخت است. نازنین زهرا که دانش آموز کلاس پنجم یکی از مدارس روستاهای گرگان است، می گوید: آموزش مجازی اصلا خوب نیست؛ اینترنت خیلی اذیت می‌کند و گاهی وسط درس صدای معلم قطع می شود و گاهی تصویر می پرد و اگر بخواهیم فیلم ضبط شده را ببینیم اینترنت آنقدر ضعیف است که دانلود فیلم ها چند ساعت زمان می برد، فهمیدن درس در چنین شرایطی واقعا سخت است.

پرهام یکی دیگر از دانش آموزان که در کلاس سوم درس می خواند، می گوید: من فقط چند ماه کلاس اول را به مدرسه رفتم، خیلی خوش می گذشت و دوستان زیادی داشتم اما از آن به بعد با گوشی درس خواندم و فهمیدم درس خواندن با گوشی سخت تر است و دوستانم را هم خیلی وقت است که ندیدم دلم برایشان تنگ شده است. پرهام با شیطنت کودکانه ای که در چهره اش موج می زند میگوید ولی مجازی را هم دوست دارم، به راحتی میتوانم تقلب کنم، درس خواندن خیلی سخت است. پدر یکی از دانش آموزان مدارس ابتدایی حاشیه شهر می گوید: شغل درست و حسابی ندارم و نمیتوانم گوشی گران قیمت بخرم. در این سال ها که مدرسه مجازی شده است، پسرم از درس و مدرسه جا مانده است و شرمنده اش هستم.

پس از شنیدن نظرات چند تن از دانش آموزان به سراغ معاون آموزش ابتدایی استان رفتم.

هما عقیلی، معاون آموزش ابتدایی استان با بیان اینکه با شروع کرونا شرایط جدیدی به لحاظ بحرانی به وجود آمد، گفت: ما تاکنون بحران های بسیاری همانند سیل، زلزله و .. را داشتیم که با وجود این بحران ها از حضور فیزیکی بچه ها در مدارس محروم نبودیم اما در شرایط کرونا، حضور فیزیکی بچه ها را در مدارس نداشتیم و این باعث شوک آموزشی شدیدی شد. در ابتدا بستر رسمی برای آموزش نبود تا مدتی زمان گذشت و اپلیکیشن شاد طراحی شد. وی افزود: در ابتدا تصور ما بر این بود که آموزش متوقف شده است اما متوجه شدیم معلم های ما به هر طریقی در حال خدمت رسانی و آموزش هستند به گونه ای که حتی معلم های بیمار ما نیز آموزش را متوقف نکردند. کرونا باعث شد باری دیگر عشق و خلوص و ایثار را در معلمان احساس کنیم که جای بسی قدردانی دارد.معاون آموزشی ابتدایی استان در ادامه گفت: با وجود عدم توقف آموزش در بستر مجازی اما همگی باید این اصل را بپذیریم که آموزش مجازی جای آموزش حضوری را نمی گیرد و با توجه به مجازی شدن آموزش در مدت زمان طولانی، افت آموزشی ملموسی را مشاهده کرده ایم که این افت آموزشی فقط مختص به ایران یا استان گلستان نیست بلکه در سراسر جهان مشاهده شده است. وی افزود: از آن جهت که ارزشیابی در مقطع ابتدایی توصیفی است میزان دقیق افت تحصیلی مشخص نمی شود اما شواهد و قرائن به دست آمده از پژوهش های متعدد افت تحصیلی در این ایام را ثابت کرده است بالاخص برای کودکانی که به آموزش مجازی دسترسی نداشتند. عقیلی در ارتباط با آسیب های آموزش و پرورش در دو سال گذشته گفت: برای بررسی دقیق میزان آسیب ها باید پژوهش های میدانی از هر منطقه صورت گیرد اما واقعیتی وجود دارد و آن هم این است که پیامدهای هر موقعیت بحرانی سال ها بعد مشخص می شود نه در زمان بحران، پس پژوهشگرانی باید وارد شوند تا با توجه به شرایط بومی و منطقه ای هر منطقه تصمیم بگیرند. بعنوان مثال در استان ما ۵۰ درصد مدارس عشایر و چند پایه هستند پس لازم است پژوهش های میدانی ویژه در این منطقه صورت گیرد.

هماعقیلی ادامه داد: در مناطق روستایی و عشایر که جمعیت مدارس زیر ۵۰ نفر بود کلاس ها به صورت حضوری دایر شد بنابراین در این مناطق افت تحصیلی خیلی کمتری اتفاق افتاد و میزان عقب ماندگی درسی نیز به راحتی با طرح جبران و تثبیت یادگیری جبران شد. وی افزود: از تابستان سال گذشته طرح جبران و تثبیت یادگیری تدوین شده است بدین صورت که در وهله اول برای همه بچه های "نیاز به تلاش" در دروس فارسی، ریاضی و علوم کلاس جبرانی گذاشتند و پس از آن بچه هایی که در ارزشیابی "قابل قبول" گرفتند نیز در کلاس ها شرکت داده شدند و با آغاز سال تحصیلی جدید که کلاس ها از ابتدا حضوری بود این طرح نیز جبران شد و استقبال خوبی نیز از آن صورت گرفت.

معاون آموزش ابتدایی استان گفت: با وجود تمامی این شرایط و پیگیری ها می توانیم بگوییم آسیب اصلی کرونا به دانش آموزانی وارد شد که از آموزش مجازی بی نصیب بودند و از طریق درسنامه درس می خواندند، چراکه این دانش آموزان در ساعات تدریس مشغول کار هستند و از لحاظ آموزش مستمر و مداوم دچار مشکل شده اند که البته درصد بسیار اندکی از دانش آموزان ما حدود ۱ درصد این شرایط را دارند، اما در تلاشیم این خلا و مشکل را نیز به کمک راهبران آموزشی جبران کنیم بدین صورت که راهبران با توجه به امکانات بچه ها درسنامه و محتوای درسی را تهیه و در اختیار دانش آموزانی که به آموزش مجازی دسترسی ندارند قرار می دهند. همچنین راهبران با حضور در خانه دانش آموزان به آموزش و بازخورد گرفتن از دانش آموزان مشغول می شوند و در این بین خانواده هایی که همکاری بیشتری دارند تکالیف دانش آموزان را به مدرسه می آورند و به این ترتیب با همکاری معلم، راهبر و خانواده میزان عقب افتادگی تحصیلی دانش آموز به راحتی جبران می شود. اما در خانواده هایی که همکاری وجود ندارد راهبران با تلاش زاید الوصفی با حضور در خانه ها سعی بر جبران عقب افتادگی دانش آموزان دارند. عقیلی در ارتباط با میزان ترک تحصیل در این ایام گفت: ترک تحصیل در همه روزگاران وجود داشته است و میزان آن۵/۱ بوده است اما در دو سال گذشته مقداری به این آمار اضافه شده است.در پایان معاون اموزش ابتدایی استان گفت: با وجود تمام محدودیت ها و مشکلاتی که کرونا برای آموزش ایجاد کرده است اما سبب به وجود آمدن بستر مجازی آموزش شد که در سال های آتی نیز ما همواره از این ظرفیت مجازی استفاده خواهیم کرد و آموزش مجازی را جهت تکمیل و بهبود آموزش حضوری ادامه خواهیم داد.

■ کارشناس ارشد روانشناسی بالینی