■  سید مهدی جلیلی

۲۱ اسفند ماه روز بزرگداشت حکیم نظامی، بزرگترین شاعر عاشقانه های فارسی است. که راهش رسم بسیاری از شاعران پس از او نظیر جامی، امیرخسرو دهلوی و...شد.در سالهای اخیر، جفای بزرگی بر حکیم نظامی رفته است و جمهوری آذربایجان با جعل تاریخ و دستبرد در هویت این شاعر بزرگ ایرانی او را به عنوان شاعر ملی  جمهوری آذربایجان معرفی  کرده است. نکته ی غم انگیز این است که دولت آذربایجان با انتشار نسخه ای ترکی از ترجمه ی خمسه ی نظامی به مردم کشورش چنین القا کرده است که همه ی آثار حکیم نظامی به ترکی است و از این رو مردم جمهوری آذربایجان بر این گمانند که این شاعر بزرگ شعری به زبان فارسی ندارد همچنین نصب مجسمه هایی از حکیم نظامی در میادین چندین پایتخت جهان از سوی دولت آذربایجان برای مصادره این شاعر به نام این کشور از دیگر اقدامات چند سال اخیر است.

شعر نظامی واجد ویژگی های شاخصی است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

حکیم نظامی داستان سراست و داستان را در منظومه های دل انگیز شاعرانه ارایه می کند. اگر چه به همین نمی توان بسنده کرد که او داستان را به نظم درآورده چرا که او فراتر از یک نظم عادی در بیانی بسیار شاعرانه و با شناخت دقیق از عناصر داستانی توانسته است با فضاسازی، توصیف جریان روایت داستانی را در پیرنگی استوار پی ریزی کند چنانکه خواننده هنگام که کتاب را در دست می گیرد نتواند از آن دست کشیده و بر زمین نهد.نکته ی مهم دیگر شخصیت های  منظومه هایش هستند که او با روانشناسی دقیق،  آنها را در موقعیت های ویژه قرار داده و درون آنها را در رفتار و گفتارشان به مخاطب می شناساند.در بخش هایی از این منظومه ها با گفتگوهایی طولانی و‌ دل انگیز مواجهیم که از زیباترین مناظرات ادب فارسی است.در تصویرگری های نظامی نیز شاخص ترین تصویر برآمدن آفتاب و برنشستن آن است توصیف دمیدن خورشید و طلوع و غروب آن را بی شک هیچ شاعری در جهان به فراوانی و به هنرمندی نظامی نتوانسته است با واژگان نقاشی کند.استعاره نیز در شعرش بسامد بالایی دارد از این رو می توانیم بگوییم که تغییر سبک از خراسانی به عراقی بیش از همه با نظامی قرن ششمی آغاز می شود.حکیم نظامی با تسلطی که بر علوم مختلف همچون فلسفه و کلام و علوم دیگر داشته و با نگاه عمیق هستی شناسانه خود در سراسر عاشقانه هایش همواره حکمت و خرد را با موسیقی و تغزل آمیخته و در مثنوی هایش ارائه کرده است از این روست که او را حکیم می نامند. حتی بخشی از اسکندرنامه او با نام خردنامه شناخته می شود. تحمیدیه، نعت ها و مناجات های نظامی نیز از شیواترین نمونه های ادب فارسی است که  همه ی ما در  دوران تحصیل بخش هایی از آن را در کتاب های درسی خوانده ایم.

نعت حضرت رسول (ص) با مطلع:

ای مدنی برقع و مکی نقاب

سایه نشین چند بود آفتاب

و یا این شعر که در خاطر همه ی ما نقش بسته است:

ای همه هستی ز تو پیدا شده

خاک ضعیف از تو توانا شده

و یا:

ای نام تو بهترین سرآغاز

بی نام تو نامه کی کنم باز

نظامی در چند بخش از منظومه هایش به معراج حضرت رسول نیز پرداخته است. یکی از این موارد معراج نامه ای است که بیش از ۶۰ بیت دارد. پرداختن به حکیم نظامی امروز از آن جهت اهمیت دارد که او یکی از چهره های جهانی هویت ایرانی اسلامی ماست و ما نباید و نمی توانیم به راحتی از کنار این جعل و تحریف بزرگ تاریخی به آسانی بگذریم.تردیدی نیست که حکیم نظامی، با سپاه گران گنجنامه ی خود از شناسنامه ی پر افتخار ایرانی اش در این مقابله ها، سلحشورانه دفاع خواهد کرد.