27 اردی ‌بهشت روز ادبیات داستانی گلستان

سیدمحمدمیرموسوی_سال 1397خورشیدی،زادروز نویسندۀ معاصر سیدحسین میرکاظمی(متولد 27 اردی‌بهشت 1321 گرگان) به عنوان روز ادبیات داستانی گلستان پیشنهاد شد که از سوی اهالی قلم و مجامع فرهنگی پذیرفته شد و قرار بود در تقویم مناسبتی استان ثبت و ضبط گردد و امید است این اتفاق میمون فراهم گردد. سیدحسین میرکاظمی را می‌توان به حق پدر ادبیات‌داستانی گلستان نامید. چون پیش از او کسی این قالب مهم ادبی را به صورت حرفه‌ای، هنری و با حجم بالای کار ارائه ننموده بود. البته نعمت‌الله قاضی و پروین سپهری از داستان‌نویسان نسل اول استان گلستان هستند که در دهه سی شمسی آغاز به‌کار کردند. آثار آنان در زمره نخستین تجربه‌های ادبیات داستانی در گلستان به‌شمار می‌رود و اکثر آثارشان به صورت پاورقی منتشر و خوانده می‌شد. نعمت‌الله قاضی ملقب به شکیب (1302-1375)که آخرین نماینده مردم گرگان در مجلس شورای ملی در رژیم پهلوی هم بوده، آثار فراوان عمدتا غیرداستانی به نام های بارگاه لرزان، ایل قاجار در پهنۀ تاریخ ایران و...منتشر نموده است. از او در مجموعه داستان گلستان که به همت سیدحسین میرکاظمی منتشر شده نیز داستان عشق و مرگ پوشکین چاپ شده است. و دیگری عشرت الملوک سپهری(پروین) متولد 1316که کتاب ازدواج نذری او در سال 1382 خورشیدی منتشر شده. او اهل کاشان و از وابستگان سهراب است. همان رندی که خرده نانی داشت و سرسوزن ذوقی. ایشان از نظر سن و سال از سیدحسین میرکاظمی بزرگتر است، اما از نظر چاپ و انتشار آثار نه. به نظر می‌رسد ایشان یکباره دست به قلم نبرده و در سال های پیش‌تر آثاری کوتاه نگاشته و شاید در مطبوعات سراسری یا محلی آن دوران داستان هایی را منتشر نموده است. و اگر بخواهیم ملاک را سال چاپ این اثر(1382) در نظر بگیریم ایشان علاوه بر میرکاظمی، بعد از نویسندگانی چون حاجی مشهدی، حسن بیگی، عادل، قوجق، اونق و دیه جی و میرموسوی و... قرار دارد. در شناسنامۀ کتاب ایشان ویراستاری اثر به نام ِ سیدحسین میرکاظمی ذکر شده که جناب میرکاظمی اعلام داشته این متن ویرایش شده ایشان نیست. و متن ویراسته شده انگار در چاپخانه مفقود شده بود. این اثر در نشر آژینۀ گرگان منتشر شده است. و در مجموعه داستان گلستان نیز داستان کوتاهی از وی به نام محلل چاپ شده. شاید دیگرانی هم کارهایی انجام داده بودند که که بیشتر به سبک روایی و قصه‌گویی اثر توجه داشتند تا نگاه تصویری و عناصر فنی، هنری و به کارگیری مناسب آن. و هیچ کدام ادعای داستان‌نویس بودن حرفه ای هم نداشتند و در این صحنه باقی نماندند. پیشنهاد شده بود که در این روز فرخنده گردهمایی نویسندگان، کارشناسان و علاقمندان به ادبیات داستانی و حتی مسئولان برگزار گردد. ضمن بررسی آسیب های موجود در پیشرفت ادبیات داستانی، تلاش شود تا سبک ادبی گلستان (سرزمین گرگان) که نمایندۀ ادبیات داستانی رئال و اقلیم گراست، به جامعه ادبی معرفی و ارایه گردد. نمایشگاهی از آثار نویسندگان استان برگزار، و هرسال کتاب های برتر برگزیده و معرفی گردد. همچنین جایزه ادبی میرکاظمی هم برقرار، و به نویسندگان برتر جوایزی اهدا شود. برای پیگیری کارها ستادی متشکل از یکی از نمایندگان میرکاظمی، یکی از نویسندگان استان، یکی از علاقمندان به حوزه فرهنگی و... انتخاب و دبیرخانه ای نیز تشکیل گردد و پیشنهادهای دیگر که امیدوارم هرچه زودتر محقق گردد. در چند روز اخیر یک بار هم به دوستداران این مقوله شد. به میمنت این روز، و به علت ضیق جا و صفحات کاغذی، تاریخچۀ خیلی کوتاه و مختصری از این هنر فاخر ادبی در استان گلستان ارائه می‌شود و امیدوارم در آینده گفتار گسترده ای در این زمینه و به صورت کتابی مستقل فراهم شود. قصه‌گویی به شکل روایی و شفاهی مهمترین ابزار سنتی برای خلق حکایات و روایات و امرو نهی و پند و نصیحت و تعلیم و تربیت بوده و عمری به درازای خلقت خود انسان دارد و همۀ کارکردهای هنرهای چندگانۀ امروزی در قصه ها نهفته بود. انسان نخستین، گپی جز قصه نداشته است. هنوز هم همین طور است. کلاس و مدرسه آنها قصه بود. بسیار از شعرای ما هنوز هم قصه می گویند. بسیاری از اشعار منظوم چیزی جز قصه نیست. ادبیات منظوم ما مالامال از قصه های حماسی و عاشقی است. جایگاه قصه چنان مهم است که قرآن کریم انباشته از قصه است. در این کتاب آسمانی کیفیت نماز که خیلی مهم و ستون دین است، بیان نشده، اما برای بیان بسیاری از مفاهیم، داستان‌های فراوانی نقل کرده و بخش اعظمی از قرآن قصه است. می توان گفت سالیان دورتری نیز فرهیختگانی که در این سرزمین زیست می کردند قصه گفتند و قصه گو بودند و به خاطر مکتوب نبودن از صفحۀ روزگار محو شدند. و اما این بحث چون در مورد ادبیات داستانی نوین است، از بررسی آن پرهیز می شود. در این مقال کوتاه به طور خلاصه نویسندگان استان به دو گروه جدی و مشهور و نویسندگانِ نوپا و علاقمند به این هنر تقسیم بندی می شود. نویسندگان جدی که تعدادشان اندک است براساس صناعت داستانی جدید و آشنایی با شیوه‌های داستان‌نویسی و تئوری‌های ادبی، داستانِ امروز گلستان را دنبال کردند و می‌کنند. آثار آن ها سمت‌وسو به ‌رئالیسم دارد و به قول سیدحسین میرکاظمی فاقد فرمالیسم بیهوده و مالیخولیایی است. به عناصر داستانی واقف هستند و به خوبی به کار می گیرند و عده زیادی در سطح ملی مشهوراند و آثار متعددی نیز منتشر نموده اند. آثار این نویسندگان آئینۀ تمام نمایی از فرهنگ، آداب، زبان، تاریخ و جغرافیای این سر زمین کهن است. گروه دیگر نویسندگانی هستند که ذوق نوشتن دارند و می نویسند و آثاری نیز توسط ناشران استانی منتشر نموده اند اما برخی از آن ها در شناخت و به کارگیری عناصر نگارشی و داستانی اندکی ضعیف هستند و امیدوارم با مطالعه آثار خوب داستانی، در آینده کارهای درخشانی خلق نمایند. سیدحسین میرکاظمی، عزیزالله حاجی‌مشهدی، ابراهیم حسن‌بیگی، انسیه شاه حسینی، یوسف قوجق، عبدالرحمن اونق، سیدمحمد میرموسوی، عبدالرحمن دیه‌جی، مسعود دیه‌جی. عبدالصالح پاک ، هادی خورشاهیان، یوسف سقالی، عزیزه کردی، احمد سوسرایی، کامران سلیمانیان مقدم. علیرضا ابن قاسم. البته مهرد صدقی هم مدتی است در گلستان زندگی می کند. نویسندگان دیگری مثل محمدجانفشان، حلیم بردی عادل( مجموعه من از تبار ترکمنم)، نیما صفار، محمدرضا اثنی‌عشری، محمدکاظم مداح، علی اصغر معززی( سرگذشت درویش حسن). این نویسندگان هم داستان های پراکنده‌ای در نشریات استانی و فصل نامه های استارباد، استرآباد و کتاب فصل به چاپ رسانده‌اند. با این که قلم روان و خوبی نیز داشته اند اما به صورت جدی و پایدار ادامه نداده اند. این ها از نویسندگان گروه نخست هستند که با نشر آثار خود نگاه اقلیم گرا به بوم و محیط زیستی خود دارند و گوشه هایی از زندگی و فرهنگ مردم سرزمین گرگان را به تصویر کشیده اند که می توانند گردشگران فرهنگی را به این سرزمین جذب نمایند. در این فهرست تعداد نویسندگان ترکمن چشمگیر تر است و علت آن تشکیل جلسات ادبی در کانون پرورش فکری بندر ترکمن بود و حاصل آن سال های بعد درخشید. به گمان من از نکات مقبول آن جلسات طرح کارگاهی جلسه بود نه نظری و روشنفکرماآبانه. به همین خاطر شهر کوچک ترکمن بیشتر از شهرهای دیگر در این زمینه درخشید. و بانی آن هم داریوش عابدی بود که با نخستین مجموعه داستان خود به نام «آن سوی مه» خوش درخشید و آثار دیگری چون رمان جزیره، افسانۀ سهند و سبلان و...منتشر نموده است. نخستین نویسندۀ مشهور سرزمین گرگان سیدحسین میرکاظمی است. او هم‌زمان در چند حوزۀ کودک و نوجوان، بزرگ‌سال، گردآوری افسانه‌ها و مقالات و مقولات ادبی و تربیتی به تالیف و تدوین پرداخته است. نخستین اثرش را به نام دانش و بینش در روستا از سوی وزارت آموزش و پرورش منتشر نموده بود که اثری است غیرداستانی و گزارش‌گونه و خاطراتی در زمینه مسائل آموزش و پرورش و کندوکاوی پیرامون آن. اولین اثر داستانی وی آلامان (در زبان ترکمنی به معنی تاخت و تاز)نام دارد که مجموعه داستان هایی است از روستا و صحرا. که برخی از آن ها کاملا پرداخت داستانی نشده و در حد طرح باقی مانده است. و به گفتۀ نویسنده تیغ سانسور آن را ناقص نموده بود. و به نظر می رسد وسوسه رمان یورت از همان زمان در اندیشه میرکاظمی بوده است. داستان کبک دری و کبک‌ها، نمایش اختناق، و اتحاد برای مبارزه بر علیه ستمگر است. داستان بلند پرنده ها چرا به دلخواه نمی خوانند، تلاشی است برای آزادی و رهایی از بند. کفچه مار روایتی است از زندگی یک جوان با آرزوها و آمال خویش. چه کسی باور می کند من فوتبالیست بزرگی هستم، پسر معلولی که عشق فوتبالیست بودن فکر و ذهن او مشغول کرده و آرزوی مقابله با تیم های برتر دنیا را دارد که در خیال خویش به این آرزو می رسد و آنها را شکست می دهد. همۀ آن آثار در قبل از پیروزی انقلاب منتشر شده است. او در چه کسی باور می کند من فوتبالیست...، نخستین بارسبک جدید تداعی گذشته، واگویه درونی، حرف زدن با خود و پیش بردن فضای داستان را در ادبیات کودک ارائه نموده است و در آن دوران چنین شیوه ای معمول نبوده است. داستان مثل عاشورا در زمینه داستان مذهبی از آثار تازه و کمیاب آن روزگار است و نویسندگان و قشر روشنفکر آن روز به نوشتن داستان های مذهبی تمایل و یا اعتقادی نداشتند و گاهی آشکارا چهرۀ غیر مذهبی داشتند و غیر مذهبی بودن یکی از عناصر اصلی روشنفکری بود. اما میرکاظمی چهرۀ ضد مذهبی به خود نگرفته و شاید به همین خاطر به این اثر خوب و یادماندنی آن روزگار روی خوش نشان ندادند. و تعداد کسانی که آن روزها به کار مذهبی می پرداختند، جوهرۀ نویسندگی مقبولی نداشتند. مثل عاشورا را اکنون هم می توان با ویرایش جدید منتشر نمود و به کودکان و نوجوانان ارائه نمود. بعد از پیروزی انقلاب او با تشکیل کانون نویسندگان و شاعران گرگان و انتشار چهار شماره از کتاب فصل گرگان فضای ارائه آثار گروهی و همدلی و پاتوق فرهنگی هنری را پایه گذاری نمود و در نوع خود قابل تامل بود و اگر ادامه می‌یافت شاعران و نویسندگان بیشتری معرفی می‌شد.در همان سال‌های آغازین داستان های گندم شورا و قصه های ترکمن را منتشر نمود. که گندم شورا قیام روستاییان ترکمن بر علیه اربابان وابسته به دربار و تصاحب املاک خویش از ید آن هاست. و با توجه به دوران پرشور آن روزگار، اثر پر از شور و شعار و هیجان است و گاهی جانبداری یک طرفه به نفع روستائیان می شود. در آن زمان موضوع این اثر استعداد نوشتن رمان را داشت. نخستین داستان انقلاب 1357 گرگان به ویژه حماسۀ 5آذر هم توسط او نگاشته شده و با نام کشتار در فصل گرگان جلد چهارم چاپ شده و بعدها به نام روز گرگ تغییر نام یافت. وی همچنی رمانی با موضوع انقلاب و به نام گودال محلۀ گداخته را آغاز نموده بود و بخشی از آن در فصل گرگان دوم وسوم چاپ شده و همان طور از بخش چاپ شدۀ داستان پیداست موضوع آن به مبارزات مردم در دوران رژیم پهلوی و اذیت و آزار و دستگیری دستگاه حکومتی و ساواک به مردم است و بعدها ادامه نیافت. .قصه‌های ترکمن نخستین مجموعه افسانه های اوست که در دفتری کوچک منتشر شده بود و چند سال بعد مجموعه افسانه های دیگری مثل افسانه های مازندگان، قصه های مردم مهربان، چهل گیسو طلا، افسانه های دیار همیشه بهار، 7پری دریایی، 33قصه، پیراهن نوروز، عید نوروز، شازدۀ دریای خزر و....منتشر نمود. تا جایی که ایشان را می توان یکی از گردآورندگان بزرگ افسانه شمال نامید و نسخه شناس این وادی است. و هریک از این مجموعه ها پیش گفتارهایی زیبا و خواندنی در باره شکل و جهان افسانه ها دارد که با جمع آوری آنها کتابی مستقل و پژوهشی به بار خواهد نشست و برای گردآورندگان این وادی درسنامۀ خوبی خواهد بود. زمانی که همه می گفتند جنگ جنگ تا پیروزی، او داستان می روم جبهه تا جنگ را تمام کنم را می نویسد که حکایت جوان روستایی است که به جبهه می رود و دغدغۀ مردمی که روستا پل ندارد و قرار می گذارند تا برگشت او پل ساخته شود. باغ زیتونی چشم و زن و این گمان دو مجموعه داستان کوتاه او پس از آلامان است که البته برخی از داستان های مجموعه آلامان در آن ها گنجانده شده است. از میرکاظمی اثار فراوان دیگری چون مقالات و مقولات منتشر شده. و معروفترین اثر او رمان یورت است که رمان تاریخی، حماسی و عاشقانه است که یک نقطه ونکته تاریخی را در ادبیات داستانی برش داده و به تصویر کشیده است. نثر فخیم و تصویری و استفاده به جا از آرایه های ادبی و قلمرو زبانی و ایجاد تعلیق مناسب آن را متماز و برگزیده نموده است. این اثر در جشنواره ادبی گردون برگزیده شده بود. تنها اثر تحقیقی او که از سالها پیش منتظر انتشار آن بودیم امیل زدگی در ادبیات کودکان بود که تاکنون منتشر نشده است و گمان می رود که از ادامه تحقیق و نشر آن منصرف شده باشد. و به نظر نقدی بود بر قصه های اخلاقی و نصیحت‌گونه، و آفت آنها در ادبیات کودک. رمان گودال محله گداخته که بخشی از آن در فصل گرگان شماره دوم و سوم منتشر شده بود دیگر ادامه نیافت. موضوع این اثر مبارزات مردمی در دوران حکومت پهلوی دوم بود. میرکاظمی همواره از آموزگار خود توران میرهادی (خمارلو) به نیکی یاد می کند و او را می ستاید و شناخت ادبیات کودکان و راه‌یابی خود به این وادی را مدیون او می داند. آخرین اثر ایشان داستان گلستان است و با توجه به تعداد نویسندگان استان، حجم کمی کرد و جای بسیاری از نویسندگان حرفه ای و تاثیرگزار در این مجموعه خالی است. میرکاظمی همچنان مشغول خلق آثار جدید و مورد احترام محافل فرهنگی استان گلستان است. عزیزالله حاجی مشهدی شاعر، فیلمنامه‌نویس، منتقد و مدرس مشهور سینماست و عمده کارهای نوشتاری ایشان درادبیات داستانی از اواخر دهۀ چهل و اوایل دهۀ پنجاه با نوشتن نقد داستان و (پیشتر نقد شعر و نقد فیلم)آغاز شده بود و قصه های کوتاهی نیز در برخی از هفته نامه ها منتشر نموده و فیلمنامه های سینمایی و داستانی نیز نگاشته است. و داستان کوتاه هم ترجمه نموده و در مجله جوانان چاپ شده بود. حاجی مشهدی با وجود انتشار چند مجموعه شعر( در آستانۀ پگاه، آوازهای بارانی، جاناتان مرغ دریایی و ...) اما جامعه مطبوعاتی و رسانه ای ایشان را بیشتر به عنوان منتقد فیلم و مدرس سینما می شناسد و از دهۀ شصت به بعد عمدۀ آثار او به نقد فیلم، فیلمنامه و یادداشت ها و مقالات سینما و تلویزیون اختصاص یافته است. و از آثاز ماندگار او می‌توان کتاب چهار جلدی نقد قیلم‌های سینمایی و تلویزیونی ایران و همچنین مجموعۀ دور دنیا با هشتاد فیلم ( گزیده نقد فیلم های سینمای جهان). ابراهیم حسن بیگی متولد 1336 یکی از روستاهای ترکمن صحراست. او با فرهنگ و زبان ترکمن آشنایی کامل دارد و یکی از مشهورترین نویسندگان ادبیات داستانی در بعد از انقلاب است. نثر و زبان او شیوا و روان وعناصر داستانی و به ویژه عنصر روایت، تعلیق و گفتگو را به خوبی به کار می گیرد. آثار او در دو دوره منتشر شده. دوره اول که در سال های 60-59 بود، شامل داستان های کودک کم حجم و روایت‌گونه بود و توسط ناشری به نام نهضت زنان مسلمان منتشر شده بود. در این میان داستان عملیات الثوره که موضوعی در باره مبارزات مردم فلسطین است ارزش داستانی و تازگی بیشتری داشت. او پیشینۀ شاعری هم دارد اما تاکنون دفتری در این زمینه منتشر نکرده است. پس از چند سال وقفه و حضور در کردستان با دو مجموعه داستان چته‌ها و کوه وگودال خوش درخشید و بعدها رمان های ریشه در اعماق، قدیس، محمد(ص)، سالهای بنفش، دو روایت از یک عکس، روایتی ساده از ماجرایی پیچیده، و کارهای کودک و نوجوانی همچون غنچه برقالی، جشن گندم، نیکوتر از طلا و...منتشر نمود و مجموعه آثار او بیش از یک صد جلد است و جوایز متعدد ادبی را نیز تصاحب نمود. حلیم بردی عادل، از نخستین نویسندگان ترکمن صحراست است که در سال 1361مجموعه داستان من از تبار ترکمنم او از سوی انتشارات سروش منتشر شده بود و اگرچه برخی از نوشته ها در حد انشا و گفتار ادبی است اما دو داستان بار و چشم انتظار زیبا نوشته شده و رگه هایی از نثر پخته و روایت تصویری و استفاده از عناصر داستانی در آن پیداست. این دو داستان پیشتر در فصل نامه قاموس که به همت سهراب هادی منتشر می شد چاپ شده بود. عادل سالها مدیر صدای ترکمن رادیو گرگان بود و بعدها مدتی نیز مشاور نخست وزیر میرحسین موسوی در امور اهل سنت منصوب بود. او اگر در نوشتن جدی می شد می توانست کارهای بهتری ارائه نماید. انسیه شاه‌حسینی متولد ۱۳۳۳ گرگان، فارغ‌التحصیل کارگردانی سینماست. او اگرچه به عنوان کارگردان سینما شناخته شده، اما در سال 1366 رمان توپ‌چنار را منتشر نموده است که در سال 1378 به عنوان برگزیده بیست سال ادبیات داستانی ایران انتخاب توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد و گفته شده ترجمۀ آن در آمریکا، ایتالیا ، سوئیس و انگلیس هم استقبال خوبی داشت. چاپ نخست این اثر در سال 1371 به همت حوزه هنری در 340صفحه رقعی منتشر شده است. و تا سال 1396 شش بار تجدید چاپ شده است. توپچنار نام روستایی است در منطقه مانه و سملقان خراسان شمالی. و ماجرای دختری است از آموزشیاران نهضت سواد آموزی.عبدالرحمن دیه‌جی از نویسندگان بنام ترکمن صحراست. او نخستین بار مجموعه داستان های نویسندگان جوان ترکمن را که پیشتر در مجله کیهان بچه ها چاپ شده بود، گردآوری و با عنوان قصه های ترکمن در حوزه هنری منتشر نموده و بعدها هرکدام از آنها در حوزه ادبیات داستانی درخشیدند و آثار گوناگونی را منتشر نمودند. دیه‌جی اولین اثرش را به نام ماهی منتشر کرده . بعد با آثار دیگری به نام های امشب نخواب آیلار و رمان سگ هار و ترجمه کلاه سرباز پا به عرصۀ ادبیات داستانی نهاد. سگ هار مورد توجه کارشناسان قرار گرفته بود. او در زمان دولت اصلاحات نشریه صحرا را منتشر نموده و بعدها متوقف شد. او اینک در خارج از کشور به سر می برد. عبدالرحمان اونق متولد 1339 در ترکمن صحرا بعضی از آثار منتشر شده: قصه های ترکمن (مجموعه داستان)- سوتیک (مجموعه داستان)- در عمق شبهای تار (رمان نوجوان)- چوپان کوچک (رمان نوجوان)- راز خایر خوجه (رمان بزرگسال)- آوای صحرا (رمان بزرگسال)- حماسه گوراوغلی (رمانس)- سماجت (مجموعه داستان ترجمه از ترکمنستان) رمان راز خایر خوجه و آوای صحرا جایزه ی جشنواره ی معلم کشور را در سالهای 81 و 83 دریافت کردند و رمان ماتی خان برگزیده جشنواره شهید اندرزگو شد. به سفارش شبکه 2 از داستان سورتیک فیلم تلویزیونی ساخته شد. یوسف قوجق متولد سال 1347 در روستای اوخلی رامیان است که با کسب جوایز متعدد ادبی بیشتر از دیگر نویسندگان ترکمن درخشید. او بارها داوری جشنواره های مختلف ادبی هنری پایتخت، مانند جشنواره داستان انقلاب، جایزۀ ادبی جلال آل احمد، کتاب سال جمهوری اسلامی، جشنواره عمار، جشنواره ادبی شهید اندرزگو و... را نیز به عهده داشته است. از آثار مهم او لحظه‌ها جا می‌مانند که در باره انقلاب 57 گرگان تا روز5آذر است، برگزیده ششمین جشنواره داستان انقلاب شد. و به خاطر بی مهری برخی از منتقدین ادامۀ آن منتشر نشد. وقت جنگ دوتارت را کوک کن، که مبارزه و جانفشانی ترکمن ها علیه هجوم روس هاست که در نهایت منجر به قرارداد آخال شد. از آثار دیگر وی می توان به یاد یوسف، چوبدست، هفت برادر و یک خواهر، لالو. بادبادکها در شهر، تاریخ با طعم زغال اخته، آلتین و... نام برد. قوجق نشریه ای هم به نام یاپراق منتشر می کند. سیدمحمد میرموسوی ، متولد روستای کلاجان سادات گرگان است و نخستین اثر او در سال 1361به نام سرخه‌جه در مجله جوانان منتشر شده و پس از آن چندین داستان دیگر در مطبوعات کشوری. آثار او: مجموعه داستان های؛ آقاجان سرهنگ، پرچین های بلند، سحری خوان، چمدان سفر، هفت بیجار. رمان های؛ آقای مد، نشانه های بهار، سرخ باد، کِلاجان، سایه های بهار، سمفونی استرآباد، رویای کبود، خانۀ بلور، سوزوساز، پیش خودمان بماند. و مجموعه افسانه های بشکن و بالابندار، پادشاه سبدباف. و کتاب های مشترک، آّب در کویر و خیابانی که حوصله اش سر رفت. عبدالصالح پاک چند رمان و چند مجموعه افسانه را منتشر نموده است. از آثار نوشتاری ایشان می توان رمان جاده بی انتها. آنسوی پرچین خیال. و افسانه اقوام ایرانی، گرگ آواز خوان، افسانه های صحرا، و... را نام برد. رمان نوجوان آن سوی پرچین های خیال در جشنواره شهید غنی پور برگزیده شده بود. مسعود دیه جی با انتشار دو رمان بزرگسال آتش زیر خاکستر، درهای شکسته و رمان نوجوان نی لبک زدن دریایی یکباره خوش درخشید و آثار خوب و محکمی را ارایه نموده بود و پس سال‌ها کار دیگری از او منتشر نشده است. او در آثارش روایت داستانی و تصویری خوبی را ارائه نموده بود. یوسف سقالی متولد روستای قره قاشلی ترکمن در دهۀ هفتاد دو مجموعه داستان دوتار(نشرنی) و عروسی مایا(حوزه هنری) منتشر نمود و پس از آن آثار دیگری همچون، «صیادان قره‌سو»، «کومه‌نشین‌ها»، «مختومقلی شناسی»، «جاذبه‌های قلمرو مسکین قلیچ»، «صدای زمین»، «قصه‌نویسی به زبان ساده» و ...یک داستان او به نام آی‌دفل در جشنواره جهاددانشگاهی برگزیده شده بود. سقالی سال‌ها در برنامه‌های برون مرزی صداوسیمای گلستان فعالیت داشت. وی پس از یک‌دوره بیماری سخت‌درمان دوشنبه ۱۹ اسفند 1398چشم از جهان فرو بست. نویسندگان ترکمن همچنان پرنفس می نویسند. به نظرم باید در ایجاد فضای ترکمنی بیشتر تلاش کنند. چون برخی از آثار با اینکه موضوع از ترکمن صحراست اما بو و فضایی از صحرا و فرهنگ و اقلیم آنجا به مشام نمی رسد. عزیزه کردی متولد 1344که مجموعه آلاچیقی از ماه و مهتاب او توسط انجمن قلم ایران منتشر شده است. مهرداد صدقی بحنوردی اصل که مدتی است در گلستان زندگی می کند، آثار فراوانی منتشر نموده، از جمله آب نبات دارچینی، آب نبات هل دارآ آب نبات پسته ای و..... محمدخادم فر هم همین طور. با مجموعه داستان روزهای آبی، کویر آب، مسافران بهشت. و بازنویسی چند خاطره از شهدا. احمد سوسرایی مجموعه داستانی دهل روی کوه از سوی نشر نیستان منتشر نموده که خوب است و عناصر داستانی و روایت را می شناسد و امید می رود در آینده کارهای بهتری منتشر نماید. از وی به تازگی دفتر شعری نیز منتشر شده است. حسین عبدی بیشتر به نام شاعر شناخته می شود اما آثار داستانی هم منتشر نموده است. صبح صادق در مورد زندگی جانباز صادق روشنی نوشته. همچنین داستانی در باره انقلاب که در کتاب مجموعه قصه های انقلاب توسط رضا رهگذر منتشر شده است. علیرضا ابن قاسم نثر روان و پخته‌ای دارد. داستانی دارد به نام گارمون( نام آلتی در موسیقی) که در مجله چلیکا چاپ شده بود و آثار دیگر مطبوعاتی. البته سبقه کاری ایشان بیشتر در سرایش شعر و نقد ادبی است. کریم الله قائمی هم به طور پراکنده داستان نوشته ولی هیچگاه در این زمینه جدی کار نکرده است. یک داستان کوتاه او درکتاب سورم سرا که به همت او و برادرش مرحوم جمشید گردآوری شده بود چاپ شده است. با تشکیل استان و رویش بنگاه‌های انتشاراتی که متاسفانه فقط به حرفۀ تجاری آن اندیشه می‌شود، آثار فراوانی شتاب‌زده و ناپخته و با شمارگان اندک و گاه با کیفیت نامناسب و با هزینۀ شخصی نویسنده منتشر شده و نویسندگان نوپا و علاقمند زیادی در این عرصه ظاهر شدند و برخی هم با چاپ یکی دو کتاب فروکش نمودند. امیدواریم ناشران استان با تشکیل گروه کارشناسی آثار این دوستان را نقد و بررسی و آثار قابل تاملی را چاپ و منتشر نمایند و آنان را به بهتر خواندن و بهتر نوشتن راهنمایی نمایند. پیشنهاد می‌گردد این افراد بیشتر مطالعه نمایند و در آثار داستانی ایرانی و خارجی بیشتر غور نمایند و آثارشان را با وسواس بیشتری منتشر نمایند. ویژگی این نویسندگان علاقمند، بیشتر عدم آشنایی با فنون و زبان داستان نویسی است . به جای تصویرسازی مناسب ، بیشتر به روایت ساده و مستقیم داستان می پردازند. خوشبختانه در این میان نویسندگان خوب و مستعدی هم ظهور نموده‌اند. حسینعلی زمانی با اثار سراب و خر مش صفر. سیدمحمد عرفانی(م. عرفانی) با کتاب بند کفش هایت را گره نزن. از نشر کوله‌پشتی. از این نویسنده نخستین بار اثری در کتاب فصل کانون نویسندگان و شاعران گرگان منتشر شده بود. سفر بحرینی داستان کوتاهی نوشته که درکتاب خوشه که به همت محمدکاظم مداح گردآوری شده بود، جاپ شد. او سال ها مسئول انجمن داستان گرگان وابسته به اداره ارشاد بوده است. ناهید احمدپناه با رمان وسوسه های پاییزی. الهام عسکری رمان نفس خسته. مریم سعیدی نیا هم رمان‌های خواندنی بسیاری منتشر نموده . مانند آرام، معصومیت از دست رفته. نفیسه سنگدوینی(صمیم) متولد 1371گرگان، با دو رمان عامه پسندِ نیازم در نشرِ علی و سکوت سرد در نشر آرینا همچنان می نویسد. این آثار در زمره رمان های بازاری و عامه پسند محسوب می شوند. هادی خرمالی با داستان در آرزوی ازدواج. الیمه با غم های جدایی. محمدکاظم مداح با داستان های بارخطر- نقش قلم، شرارۀخاموش و آتشپاره گرگان. علی اصغر عزتی داستان نویس قدیمی اهل علی آباد کتول با کتاب سرگذشت درویش حسن. بی‌بی حمیده محمد نیازی یا رمان مختومقلی‌، عروس گوگ تپه و ... ناصر صالح زاده با داستان گرگ های گرسنه و کُندۀ روی آب. عایشه بی بی نازقلی زاده با مجموعه پیراهن مشکی که از سوی حوزه هنری گلستان منتشر شده. حمیدرضا میرزایی زاده با کتاب جاده با پوتین های من. حکیمه احمدی متولد 1361؛ با آثاری چون، لیلای من و دچار در نشر امرتات گنبدکاووس، و رمان تنهایی در نشر سیمرغ خراسان. حسین یاقوتی با آثاری در زمینه گردآوری خاطرات روزهای جنگ. نجمه دایمی با کار کودک سیب روی علم، خرچنگ آبی، حمید نایبی با کوکانه های سبد میوه ها و قندی و مسواک. نصرت الله قاضی مقدم با کتاب سفر سبز سراغ که بعدها به ساخت فیلم و کارگردانی پرداخت. داریوش دماوندی اهل بندرگز که در کلاس های کانون نویسندگان و شاعران گرگان شرکت می کرده، چند کار کودک که عمدتا بازنویسی متون کهن فارسی است از سوی نشر طاهر منتشر نموده است. در کتاب فصل خاطره او از جبهه فولی آباد چاپ شده بود. در مسابقه داستان نویسی که از سوی حوزه هنری گلستان برگزار شده بود، نویسندگان جوانی چون نرگس و حدیثه میر فیضی، مهدی خواجوی آثاری خوبی ارائه و شناخته شده بودند. مهدی خواجوی داستان کوتاهی نوشته بود به نام چیزی شبیه ملکه که در جشنواره ششم داستان انقلاب به مرحله نهایی کشوری راه یافته بود. منیژه آقایان(متولد 1325) با رمان های پدر، قلب های بی قرار، راز نرگس و مهتاب و... صغری معتمدی با آثاری به نام های مینا، برکت عشق، خورشید جاویدان و...حسن دسترس با بوزلنگ و پایگاه کوهستانی گلیا. زهرا درفش با مسیر عشق. فرخنده رضاپور با سرنوشت و بهترین هدیه. سارا غریب آبادی با 1322 روز اسارت. سکینه نژاد مجنی با اثر یک پیاله عشق و آخرین نگاه علاقمندی و توان خود را به نوشتن نشان دادند. داستان مرغانه سنگی او در سال 1397در جشنواره داستان گرگان برگزیده شده بود. احمد قلیش لی با داستان طعم لیمو که به معضل اعتیاد پرداخته. غلامعلی نسایی در زمینه خاطره نویسی وجمع آوری خاطره و زندگی رزمندگان چند کتاب منتشر نموده است مانند فانوس کمین، زود پرستوشو بیا. به سوی قربانگاه و ... وی مسئول انجمن ادبیات داستانی هوران گرگان است. فرزاد خدنگ با یک دختر از کارولینای جنوبی. بهاره کریمی با اسطوره ی سیمرغ، شادی عبدی با رمان بانو. حسین طوسی با رمان مادر. امینه تاجر با کودکانه قصه های درخشان. مریم صبور با رمان دختری در تندباد. سپیده حسن پور مجموعه داستان به نام وطن و رمان یه لنگه پوتین. سارا سعیدی با کتاب گردن دراز از نشر خط خطی. مرضیه ملکیان با طنز آنتن. رحیمه جمال، با بوی گل داوودی، عاشقانه های یک همسر و طنزهای مطبوعاتی . زهرا برجسته ملکی با قصه خاله سوسکه و آقا موشه، و قصه های ننه شهربانو. آمنه بخشی با بلوط سوخته. پردیس برزعلی و رحمان معصومی که هر کدام با تک داستان هایی در مطبوعات. و دیگر نویسندگانی مانند احمد کر. احمد کم، عالمه نوشک، مجید کلاته عربی، سارا سرایلو. و شیما محمد پور که در جشنواره چهل سالگی داستان انقلاب مقام نخست را برگزیده بود و این اثر در جایی منتشر نشده که بررسی شود در چه سطحی است. در کتاب فصل که به سردبیری سیدحسین میرکاظمی منتشر شده بود از خانم فهیمه تدین و معصومه امیری نیز داستان هایی منتشر شد و دیگر ادامه نیافت. همچنین در مجله سیمرغ، ماهنامه داخلی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، در شماره یکم شهریورماه 1390، در صفحات ویژه ای، آثاری از چند نویسنده گلستانی به چاپ رسیده. داستان‌های خنده و تو از کاوه قدیمی، 25تومانی از رضا بصیری، آنتن از مرضیه ملکیان، پدر از سمیه تکر، نگاه از حسین عبدی، سفید از سحر فیروزکوهی، نان از عایشه‌بی‌بی نازقلی‌زاده، دلهره از معصومه بای، عطر یک شهید از شعبان بالاخیلی، داستان خارجی مرد دزد چهره نوشته اکیله کمپنلی با ترجمه عاطفه عمادلو. در زمینۀ گردآوری افسانه ها، علی نصیبی داستان واره چمبولیک که به گویش گرگان است. سیدعباس محسنی‌مفیدی افسانه‌های کلثوم ننه(دوجلد) را با گویش گرگان گردآوری نموده و علی بایزیدی هم یک مجموعه افسانه از مادربزرگ. اسدالله معطوفی داستان وارۀ اوسانۀ زندگی منتشر نموده که بیشتر به منظور معرفی لهجه گرگانی بود با نام گویش گرگانی مستعمل در چند داستان کوتاه. عده ای از مترجمان هم به ترجمه آثار داستانی روی آوردند. غلامعلی قاری طرح هایی هم با عنوان نیشطرح در کتاب های فصل ارایه داده بود، کتاب بلوفیش در دریا زندگی می کند و ترجمۀ افسانه ای به نام اوخیک در کتاب فصل شماره یک. بهروز حاجی‌محمدی داستان‌های چخوف. ع . الف. خداپرست آثری را ترجمه نموده است. مهراب ابراهیمی ترجمه مجموعه ای از افسانه‌های ملل. همین طور محمدعلی رجبی ترجمۀ چند کار کودک را. البته نویسندگان دیگری هستند که مدتی کوتاه در گلستان زندگی می کنند ولی به عنوان نویسنده گلستانی شناخته نمی‌شوند. به علت مهاجر پذیری بودن و سرازیر شدن مهاجران مختلف باید ادبیات مهاجران را نیز در این منطقه جستجو کرد. مطمئنم با توجه به ضیق فرصت و صفحات کاغذی، اسامی نویسندگان زیادی از قلم افتاده است و امید است در فرصت مناسب از آن ها نام‌برده شود.

■  سیدحسین میرکاظمی