■ دکترهادی حق شناس

شرايط امروز با يک سال گذشته دو تفاوت اساسي به لحاظ سياسي و اقتصادي کرده است. از منظر سياسي فشار حداکثري دولت بايدن وجود ندارد به طوري که مسئولان اقتصادي مي‌گويند مشکلي در فروش و دريافت درآمد نفت نداريم. وزير نفت گفته است که 80درصد پول نفت را نقدي و بقيه را به ‌صورت تهاتري دارو و کالاهاي اساسي دريافت مي‌کنند اما از منظر اقتصادي جنگ اوکراين و روسيه، هم به افزايش قيمت گندم و دانه‌هاي روغني منجر شده و هم افزايش قيمت نفت و انرژي، اولي به ضرر ماست ولي افزايش قيمت انرژي به نفع ماست. برايند اين دو باز از منظر تراز تجاري يعني مابه‌التفاوت صادرات نفت و گاز و پتروشيمي و واردات گندم و دانه‌هاي روغني و دان يا نهاده‌هاي کشاورزي مثبت و يا افزايشي نسبت به سال گذشته است. لذا همان‌طور که رياست محترم بانک مرکزي گفته‌اند؛ هيچگاه بانک مرکزي مثل دوران کنوني ذخاير ارزي نداشته است. حال سوال اين است پس چرا شاخص‌هاي اقتصادي مثل تورم و رشد نقدينگي و... وضعيت مناسبي ندارد. پاسخ اين است که مسائل اقتصادي ايران هم متاثر از تدبير و مديريت بخش‌هاي مختلف کشور است و هم چالش‌هاي سياسي بين‌المللي چه در شروع دولت اصلاحات و چه در شروع دولت اعتدال که هر دو در شرايطي مستقر شدند که چالش بين‌المللي کشور جدي بود اما هر قدر زمان گذشت وضعيت حداقل در دور اول دولت‌ها بهتر شد لذا در يک بررسي کوتاه مي‌بينيم که عملکرد دولت يازدهم به لحاظ شاخص‌هاي اقتصادي مثال زدني شد مثل کاهش نرخ تورم در دوسال پياپي در سال‌هاي 95و96 که قبل از آن سابقه نداشت. درواقع عملکرد دولت‌هاي اصلاحات و اعتدال در دور اول که قبل از آنها چالش سياسي بود، ولي هنگامي که شروع کردند به‌خاطر اينکه بخشي از چالش‌هاي سياسي کاهش پيدا کرده بود، عملکرد اقتصادي مطلوبي داشتند که نمونه آن در دولت يازدهم بود که سال‌هاي 95 و 96 نرخ تورم يک رقمي را شاهد بوديم. با اين مقدمه بايد بگويم چون همزمان اقتصاد ايران چالش بيروني دارد و تحريم‌ها همچنان برقرار است به رغم اينکه گفته مي‌شود ما به‌راحتي نفت مي‌فروشيم و پول نفت هم وارد مي‌شود ولي شاخص‌هاي اقتصادي مطلوب نيست. نه تنها مطلوب نيست حداقل در کوتاه مدت انتظار اين نيست که اگر اين رويه ادامه پيدا کند ما به شاخص مطلوب برسيم. بهبود وضعيت اقتصادي کشور هم نياز به اصلاح ساختاري کشور در تمام وجوه و نه صرفا اصلاح قيمت‌ها دارد و هم ثبات فضاي کسب و کار کشور و از همه مهم‌تر روابط تجاري مناسب با کشورها هر چند وقت يکبار و در مقاطع تاريخي مختلف فرصت‌هاي تاريخي نصيب کشور براي استفاده از ظرفيت‌هاي نفتي و معدني وگازي و پتروشيمي و گردشگري و ترانزيت پيش آمد اما از فرصت‌ها به دليل چالش‌هاي سياسي منطقه‌اي استفاده نکرديم. بايد اميد داشت حال که جريان سياسي در بخش‌هاي مختلف يک‌دست شده از اين فرصت تاريخي منظور مشکلات انرژي جهان به‌خاطر جنگ روسيه و اوکراين بهره بگيرد حداقل فرصت جذب سرمايه‌گذاري براي صنعت نفت و گاز را از دست ندهد.

■  اقتصاددان