فضیلت های حکمرا نان


یاددداشت اول |

■  با مسوولیت سردبیر

امروز هشتم شهریور و روز شهادت شهیدان محمد علی رجایی و محمد جواد باهنر است. یاد آنها را گرامی می داریم. آن شهیدان صاحب فضایلی بودند که آنها را شایسته احترام می کرد، اما این فضیلتها چه بود و چیست؟

سوال این است که دولتمردان باید صاحب کدام فضیلت باشند تا شهروندان به آنها اعتماد و اعتنا کنند ؟ این سوالی است که از ابتدای اندیشه سیاسی، ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است. سقراط برای انسانها فضایل گوناگونی را تبیین می کرد و معتقد بود انسانها برای زندگی بهتر، باید صاحب فضایل گوناگونی باشند. او معتقد بود شجاعت، ادب، صبر، آرامش  و ... فضایلی هستند که یک انسان باید آنها را کسب کند. سقراط البته در صدر همه فضیلتها خویشتنداری را نشانده بود و معتقد بود، خویشتنداری برای یک شهروند بزرگترین فضیلتهاست. اینکه انسان در برابر وسوسه های مختلف بتواند خود را حفظ کند و از جدال با آنها سر فراز بیرون بیآید از ارزشمندترین خصوصیات انسانی است.  اما نکته مهم آن است که  این خصوصیات، فضیلتهای انسانهای بدون مسوولیت اجتماعی است، اما  آیا  می توان برای حکمرانان نیز تنها به همین فضایل بسنده کرد؟آیا می توان به صرف ساده زیست بودن، صبور بودن، مودب بودن که البته هر یک فضیلتی ارزشمند است، سرنوشت یک جامعه را به این انسانهای مودب، صبور و ساده زیست سپرد. در اینجاست که باب جدیدی از فضایل باز می شود که متفکران برای صاحب منصبان تعریف کرده اند. مثلا افلاطون معتقد بود باید حاکمان فیلسوف باشند تا حکمرانی شایسته ای را اعمال کنند و یا ماکیاولی خردمندی ، عدالت و دادگری را برای یک حاکم ضروری می دانست و معتقد بود علاوه بر فضایل شخصی باید حاکمان موصوف به چنین صفاتی باشند والا نمی توانند حکمرانی شایسته ای را بنیان بگذارند.    اما امروزه دنیا به ساختارهای جدیدی در حکمرانی رسیده است که با روزگار گذشته قابل قیاس نیست ، امروزه متفکران معتقدند: اگر چه باید حاکمان، صاحب فضیلتهای شخصی باشند اما آنچه اهمیت دارد، فضایلی است که می تواند تاثیر مثبت بر روند حکمرانی و زندگی جمعی شهروندان داشته باشد،به این لحاظ امروزه کفه فضایل به سمت نگاه ساختاری و علمی به حکمرانی معطوف شده است. امروزه اندیشمندان به جای یک فرد و صفات یک شخص، به ساختار، سیستم و روش هایی می اندیشند که در آن نوع حکمرانی، انسانهای اخلاقی و صاحب فضیلت پرورش پیدا کنند اگر چه فضایل شخصی در جای خود قابل تقدیر است، اما اصل بر ارتقا زندگی جمعی شهروندان است.