دکتر هادی حق شناس

مصاحبه روز گذشته آقاي رئيس‌جمهور حامل اخبار مهمي در حوزه اقتصاد بود. پس از گذشت يک سال از استقرار دولت جديد و همچنين گشايشي که در برخي فعاليت‌هاي اقتصادي مثل حجم تجارت خارجي و افزايش فروش نفت و فروکش کردن کرونا در يکسال گذشته اتفاق افتاد و به‌خصوص اينکه اقتصاد دنيا بعد از رشد اقتصادي منفي در سال ۲۰۲۰ خارج شد، به نظر مي‌رسيد که بخشي از مسائل اقتصادي جهان در اقتصاد ايران نيز اثرگذار باشد. اگر از توضيحات کلي بگذريم، مي‌توان به چند نکته مهم ديگر اشاره کرد: نکته اول اينکه طبيعي است که پس از شوک کرونا اقتصاد کشور داراي رشد اقتصادي مثبت باشد که در سال گذشته چنين شد و همچنين طبيعي است وقتي ميزان افزايش فروش نفت و افزايش قيمت نفت اتفاق بيفتد آثار مثبت آن در اقتصاد نيز ديده شود. اما نکته مهم دومي که در اينجا از منظر گزارش اقتصادي آقاي رئيس‌جمهور قابل بحث است، موضوع تورم است. آقاي رئيس‌جمهور به صراحت اعلام کردند که تورم ۶۰ درصد شهريور سال گذشته تبديل به تورم ۴۰ درصد سالجاري شده است. در اينجا لازم است که به سه مفهوم تورم بپردازيم. تورم نقطه‌اي يعني تورم ماه جاري به ماه مشابه سال گذشته. تورم ماهانه يعني تورم ماه جاري به ماه قبل و تورم ميانگين يعني تورم ۱۲ ماه منتهي به ماه جاري نسبت به ۱۲ ماه مشابه قبل.

براساس گزارش مرکز آمار ايران، تورم نقطه‌اي در سال گذشته عدد ۴۳ درصد بوده و اگر بخواهيم با تورم نقطه‌اي امسال مقايسه کنيم، بيانگر اين است که بيش از ۱۰ درصد تورم نقطه‌اي افزايش پيدا کرده است و اگر بخواهيم تورم نقطه‌اي خوراکي‌ها را مثال بزنيم در مرداد سال گذشته، ۶۰ درصد بوده که در مرداد سالجاري ۲۰ درصد افزايش پيدا کرده است. مقايسه تورم نقطه‌اي خوراکي مرداد سال گذشته که کمتر از ۶۰ درصد بوده با تورم ۴۱ و نيم درصد ميانگين سالجاري مقايسه دو شاخص متفاوت است و اساسا تورم نقطه‌اي خوراکي، تورم ميانگين قابل مقايسه نيست. از طرف ديگر در موضوع گزارش بين تورم و گراني، تفاوت قائل شده است. ذکر اين نکته بسيار مهم است که تورم و گراني دو روي يک سکه هستند. اگر تورم باشد حتما گراني وجود دارد و اگر گراني باشد حتما تورم هم وجود دارد، مگر اينکه گراني مخصوص چند قلم کالاي محدود باشد. مثل اين مي‌ماند که در پزشکي معمولا پزشکان وقتي درجه حرارت را بر روي بيمار مي‌گذارند، اگر دماي بدن بيش از ۳۷ درجه باشد، اصطلاحا مي‌گويند بيمار تب دارد ولي اولياي مريض مي‌گويند بدن بيمار ما داغ است. هر دو يک مفهوم را دارد و آن اينکه شخصي که به دکتر مراجعه کرده بيمار است. اقتصاد ايران چه با واژه گراني و چه واژه تورم يک مفهوم را تداعي مي‌کند، گرچه همان‌طور که ذکر شد هر دو واژه تب و تورم معمولا در محافل دانشگاهي بيشتر به کار برده مي‌شود که البته امروز جزو ادبيات مردم هم شده است ولي عموما عامه مردم از واژه گراني استفاده مي‌کنند.

نکته پراهميت ديگري که ذکر شد اينکه دولت هيچگونه استقراضي نکرده است و بودجه سال قبل به رغم اينکه کسري ۴۸۰ هزار ميليارد توماني داشته اما دولت به يک معنا بدون کسري سال مالي را به پايان برده است. نکته مهم اين است که دولت قبلي در لايحه بودجه، عدد ۴۸۰ هزار ميليارد توماني را پيش بيني نکرده بود و مجلس عدد مذکور را به لايحه دولت اضافه کرد. لذا آنچه که مفهوم کسري بودجه سال گذشته را ايجاد کرد، اضافه کردن مجلس بود و نه دولت که اميدواريم در سنوات آينده چنين نشود. وليکن آنچه مهم است، افزايش رشد نقدينگي حدود ۳۵ درصد است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بيانگر کاهش حدود ۴ واحد درصدي است که اگر دولت در باقيمانده سالجاري تدبيري نکند يا همين رشد ادامه پيدا کند، به‌طور قطع يقين حجم نقدينگي همچنان سير صعودي را ادامه خواهد داد که مهم‌ترين اثر آن بر روي رشد تورم دورقمي ماندگار خواهد بود.

استاد دانشگاه