احسان مکتبی - آیه اله سید کاظم نورمفیدی نماینده ولی فقیه در گلستان  و امام جمعه گرگان بر خلاف آنچه انتظار بود در انتخابات مجلس خبرگان رهبری که از  مهمترین ارکان  نظام جمهوری اسلامی است، شرکت نکرده است. آیه اله در پنج دوره  گذشته نماینده مردم در مجلس خبرگان رهبری بوده است و همواره یک انتخاب از پیش تعیین شده بود و نامزدها برای دومین انتخاب شهروندان رقابت می کردند، اما در این دوره برخلاف انتظار، میدان را خالی کرده است و با توجه به اینکه بدون اعلان قبلی و در آخرین ساعات این تصمیم اعلان شده است، به نظر می آید تصمیمی است که به عنوان یک انتخاب قطعی با توجه به متغیرهای انتخابات از قبل به آن فکر شده است، در این نوشته می کوشیم جایگاه و شخصیت آیه اله نورمفیدی را طرح و دلایل عدم حضور ایشان را بررسی کنیم. در ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که آیه اله به کدام نحله فقهی وابسته است  و کدام فهم از قرائت های اسلامی در حوزه معرفتی و حکمرانی را باور دارد، نگاهی به زندگی آیه اله نورمفیدی به ما می گوید که ایشان از علاقمندان و مریدان امام خمینی در دوران ۱۵ خرداد۴۲ و سالهای پس از آن بوده اند، بنابراین ایشان از همان روزگار جوانی معتقد به فهمی از اسلام بوده اند که به آن در آن روزگار اسلام سیاسی می گفتند و جلوه تمام آن در قامت امام خمینی متبلور بود. همان زمان در قم و نجف علما و مراجع بزرگی مانند بروجردی و خویی اعتقادی به اسلام سیاسی نداشتند و همزمان با انقلاب اسلامی نیز آیه اله شریعتمداری از همان نحله فکری اعتقادی به ولایت فقیه و اسلام سیاسی  نداشت، اما اسلام سیاسی معتقد به تاسیس دولت و تشکیل آن و در دست گرفتن قدرت برای ترویج عدالت علوی بود و در ادامه و با پیروزی انقلاب اسلامی و طرح حکمرانی ولایت فقیه و تبیین آن در قانون اساسی با مشارکت مردم و با حمایت و تسریع فقهی و شرعی آیه اله  منتظری در مجلس خبرگان، اسلام سیاسی از قامت یک پیشنهاد و  یاحداکثر یک نظریه کاملا فقهی به اساسی ترین رکن حکمرانی در جمهوری اسلامی مبدل شد، بنابراین آیه اله نورمفیدی از خاستگاه اسلام سیاسی برخاسته اند و به خاطر اعتماد رهبر انقلاب اسلامی به ایشان در کنار چهار شهید محراب یعنی آیات عظام دستغیب ، اشرفی اصفهانی، صدوقی  و مدنی به عنوان نمایندگان امام در شهرهای خود، پیش از انقلاب اسلامی نماینده امام خمینی در منطقه گرگان و دشت بودند و نامه دعوت امام برای مقابله با شاه را به علمای وقت گرگان و دشت ابلاغ کردند که گویا اقبالی هم به آن نشده بود، بنابراین آیه اله نورمفیدی اکنون جزو معدود جاماندگانی است که از نزدیک با سیره و روش امام خمینی قبل و بعد از انقلاب آشنایی نزدیک داشته است  و  امروز اگر چه شاید از فهمشان درباره جایگاه ولایت فقیه در حکمرانی از اجرا و دخالت یا نظارت تغییری در این سالها به وجود آمده باشد اما سند قابل بحثی که بتوان دراین باره به آن اتکا کرد وجود ندارد یا نویسنده اطلاع ندارد. نکته پر اهمیتی که شاید بتوان دلیلی بر عدم حضور آیه اله در انتخابات دانست، کم رنگ شدن حضور شهروندان در مشارکتهای چند دوره گذشته در ساخت حکمرانی است، شاید بتوان گفت آیه اله نورمفیدی در میان روحانیون شیعه به سوی آن مبانی فکری گرایش دارد که مردم را صاحب اعتبار و اصالت میداند و در واقع آرا شهروندان برای آنها نقشی تاثیر گذار داشته و دارد و مبتنی بر سیره رسول اله (ص)و روش امام علی (ع) و دیدگاههای امام راحل(ره) میزان را رای ملت می دانند، بنابراین مقبولیت و مشروعیت را امری منفک از یکدیگر  ندانسته و نمی داند، این جریان فکری در نزدیک به دو دهه اخیر در برابر جریان دیگری از اسلام سیاسی که رای مردم را محور نمی داند به محاق رفته است و با همه تلاشی که کرده است از رقیب جای مانده است...

تلاشهای آخرین دهه زندگی آیه اله رفسنجانی  برای تبیین جمهوریت در جمهوری اسلامی در برابر دیدگاههای آیه اله مصباح  به عنوان مروج حکومت اسلامی به عنوان دو گزینه رقیب معرفتی  در اسلام سیاسی عملا ناکام ماند و اینک هر روز سایه اندیشه های حکومت بر سر جمهوریت سنگینی می کند و هوداران حکومت توانسته است مدافعان جمهوریت  را به عزلت بنشانند این البته تمام داستان نیست اما از جانب دیگر نمی توان از کسی که تمام عمر خود را معتقد به اسلام سیاسی بوده و هست و حتی در هفته گذشته در قم درباره اهمیت دولت در اسلام سخن گفته است، انتظار داشت که خود را از اتفاقات پیرامونی کنار بکشد و به تعبیر عام در پی بازنشستگی باشد، چنین اتفاقی حتی اگر خواسته قلبی آیه اله باشد، عملا امکان پذیر نیست و از قبل محکوم به شکست است، زیرا در طول سالها، انتظاراتی  از ایشان ساخته و پرداخته شده است که عملا امکان کنار گذاشتن آنها نیست و بر این اساس باید علت غیبت آیه اله در انتخابات را به فرضیه ها و متغیرهای دیگری ارجاع داد، یکی از این متغیرها شاید یاس عمومی و فضای سنگینی است که به واسطه دهها مشکل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گریبانگیر شهروندان است و عملا آیه اله را که در سالهای اخیر تلاش کرده بود کمتر در حوزه عمومی نقش ایفا کند را به نتیجه گیری عدم حضور در انتخابات کشانده است. اما به نظر می آید درصد بیشتری را  باید به تغییر زمین بازی سیاست  توسط ایه اله نورمفیدی اختصاص داد شاید آیه اله نورمفیدی با توجه به ارتباطات  گسترده خود در تمام سالهای مبارزه و انقلاب امروزه به دنبال نقشی دیگر با تاثیراتی بیشتر در حوزه علمیه و یا در حکمرانی است. این شاید و یا شایدهای دیگر هر چه که هست و یا هر چه که خواهد شد دو سه ماه آینده آشکار خواهد کرد که آیا آیه اله نورمفیدی که در تمام عمر مردم را یکی از پایه های اساسی مشروعیت میداند، خود از به ثمر نشستن  تلاشهایش ناامید شده است یا با تغییر شیوه و برنامه های خود نشان خواهد داد عدم حضور در انتخابات خبرگان برای پرداختن به مسایل مهمتری اتفاق افتاده است و یا آنکه آیه اله دیگر خسته و ناامید شده است و این روزها گوشه عزلت و فراغت را ترجیح  می دهد.