هادی حق‌شناس

قیمت دلار و برخی متغیرهای کلان اقتصادی، به خصوص قیمت دلار که هم متاثر از نرخ تورم و هم متاثر از تراز بازرگانی ایران و هم متاثر از نقل و انتقالات پولی و هم متاثر از تحریم ها و هم متاثر از حجم پول به خصوص رشد پایه پولی و هم متاثر از نرخ رشد اقتصادی است، طبیعتا پیش بینی کردن کار ساده ای نیست. اما دو سه نکته را میتوان به عنوان بدیهیات تغییرات نرخ ارز بیان کرد و آن اینکه نمی‌شود اقتصادی با تورم بیش از ۴۰ درصد داشته باشیم و این انتظار هم باشد که نرخ ارز ثابت بماند. نمی شود تراز تجاری اقتصادی منفی باشد، که در ۹ ماهه گذشته منفی ۱۲ میلیارد دلار شده است و بعد انتظار داشته باشیم که ثبات نرخ ارز داشته باشیم. نمی‌شود نقل و انتقالات پولی کشور دچار چالش و اخلال باشد و بعد انتظار داشته باشیم که نرخ ثبات ارزی داشته باشیم. نمی‌شود بودجه به عنوان یک سند مالی دارای کسری پنهان و آشکار باشد، بعد انتظار داشته باشیم که ثبات نرخ ارز داشته باشیم. نمی‌شود پیش بینی شود سال آینده نرخ تورم حداقل یا حدود ۳۰ درصد باشد و بعد انتظار داشته باشیم که ثبات نرخ ارز داشته باشیم. لذا اینکه ثبات نرخ ارز داشته باشیم دور از ذهن است. اما چرا در این چند ماهه ثبات نرخ بوده است؟ به دلیل اینکه اقتصاد ایران در شرایط رکود تورمی قرار دارد. وقتی که بنگاه های اقتصادی در ظرفیت کامل کار نمی‌کنند، وقتی که تسهیلات به بنگاه های اقتصادی به اندازه نیازشان پرداخت نمی شود یا اگر پرداخت میشود عمدتا سرمایه در گردش است و نه سرمایه برای توسعه بنگاه و برای خرید تکنولوژی جدید و برای تولید کالای با کیفیت تر. وقتی این متغیرها را در اقتصاد می بینیم در کوتاه مدت می‌توانیم شاهد همین ثبات باشیم اما به دلایل و متغیرهایی که در ابتدا ذکر کردم ثبات نرخ ارز دیر یا زود خارج خواهد شد و باز شاهد تغییرات نرخ ارز خواهیم بود. مگر اینکه تجارت کشور به شرایط عادی برگردد یا تراز تجاری کشور مثبت بشود یا اخلالی که امروز در روابط تجاری ما وجود دارد یا مشکلی که در خصوص فروش نفت یا همچنان برگرداندن پول داریم حل بشود. در هفته جاری خبری منتشر شد که قرار است برای فروش نفت به چین تخفیف ندهیم. حجم این تخفیفات در طی سال نزدیک به چهار میلیارد دلار است. تصور کنید اگر این چهار میلیارد دلار را در طول سنوات گذشته تخفیف نمی‌دادیم و وارد اقتصاد ایران می‌شد، حتما منجر به تقویت پول ملی می‌شد و حتما قیمت ارز با ثبات تر می شد. لذا ثبات یا جهش نرخ ارز به متغیرهای کلان اقتصادی وابسته است که به تعدادی از آنها اشاره کردیم. اگر همین شرایط کنونی ادامه داشته باشد طبیعی است که انتظار داریم نرخ ارز از شرایط ثبات خارج بشود.

اقتصاددان