سمانه شهري نژاد- تاريخ پوشاک بخشي از تاريخ تمدن  است که در آن از تحولات، شکل و فرم لباس از زمان هاي دور تاکنون گفتگو مي کند و اين تحولات با تحولات ديگر تاريخي، اجتماعي و معيشتي مردم ارتباط مستقيم دارد. در هر حال منشاء لباس هر چه باشد نکته آن است که استفاده از لباس يک ضرورت است. منتهي در هر موقعيتي يکي از ضرورت ها (زيباشناسي)، يا حفاظت در مقابل طبيعت، اهميت بيشتري پيدا مي کند و بنابراين وضعيت پوشاک نيز در همين اساس دچار تغييراتي خواهد شد. آشکارترين نشانه فرهنگي و شاخص ترين مظهر و سمبل ملي ـ قومي، هر جامعه، پوشاک است. پوشاک يکي از نيازهاي اساسي مادي انسان است که براي تطبيق با محيط طبيعي و اجتماعي که از آغاز پيدايش بشر تاکنون بر اساس شرايط مختلف اقليمي و اجتماعي و اقتصادي به وجود آمده دچار تغيير و تحول شده است و کارکردهاي مختلف و عناصر فرهنگي مرتبط با آن در قالب فرهنگ مادي بررسي و مطالعه مي شود. کامل بودن پوشاک سنتي و راحتي آن، زيبايي، استفاده مناسب از رودوزي هاي سنتي در تکميل و تزئين لباس، داشتن تجانس و قرابت فوق العاده با فرهنگ جامعه به خصوص با محل مورد نظر خود، و متناسب بودن با شرايط اقليمي و جغرافيايي، بر اهميت هر چه بيشتر آن مي افزايد. از اين رو، مطالعه حوزه پوشاک در جوانب متفاوت با توجه به ظرفيت ها و پتانسيل هاي علمي - پژوهشي- فرهنگي و هنر جوامع روستايي و شهري استان گلستان در راستاي تقابل و همزيستي دانش بومي با دانش علمي و ارتباط بين علم- هنر - صنعت براي تاسيس پژوهشکده پارچه و پوشاک را مي توان در قالب عوامل زير دسته بندي نمود:

1 -  مباني اعتقادها و باورهاي ديني و فراگير

2-  عوامل زيست محيطي و اقليم

3-  شرايط و روابط اجتماعي از جمله نحوه معيشت و نيز قشر بندي اجتماعي

4-  تأثير همجواري با اقوام مجاور و نزديک

 

مشکل امروز جامعه در حوزه پوشاک بر اساس پژوهش هاي انجام شده به شرح ذيل مي باشد که الزاما نياز به بازبيني و بازسازي در ساختارها، برنامه ريزي ها و زيرسازها دارد:

حوزه مد و پوشاک، به منزلة يکي از صنايع پرطرفدار فرهنگي، در عين سودآوري اقتصادي، نقشي جدي در انتقال ايده هاي خلاق و رشد فرهنگي جوامع مبتني بر ميراث فرهنگي آن ها ايفا کرده و در اين مسير، چرخه اي از آفرينش و طراحي تا توليد، توزيع و نهايتاً مصرف طي مي کند.  با توجه به فراگيري رشته هاي دانشگاهي، وجود طراحان و برگزاري جشنواره ها، نشست ها و حضور اقوام بومي و محلي در گلستان، مشکلات حوزه پوشاک نام برده مي شود:

1. مشکل توليد

 ريسک پذيري پايين، نبود دغدغه فرهنگي، عدم استفاده از ظرفيت هاي بومي، غفلت از ظرفيت هاي داخلي و بي توجهي به نيازهاي واقعي جامعه، مغفول ماندن ظرفيت نساجي، توليد و ارائه لباس هايي فاقد پيشينه.

2. مشکل تبليغات و توزيع

نبود برنامه هاي منسجم و پخش از رسانه ملي در جريان سازي، فقدان نظام الگوي تبليغاتي مد اسلامي- ايراني، دور ماندن از ظرفيت شبکه هاي مجازي و البته عدم کنترل صحيح.

3. مشکل آموزش و پژوهش

جدايي از واقعيت هاي اجتماعي روز صنعت و بازار، ضعف محتوايي و فقدان مطالعات بومي روشمند راهبردي در حوزه مد و لباس اسلامي- ايراني.

4.مشکل طراحي

کپي کاري و تقليد از الگوهاي وارداتي عامه پسند، ضعف صنعت طراحي لباس داخلي در بهره گيري از ايده ها و سلايق بومي، يکنواختي، عدم پويايي و نوآوري در طرح، نبود تنوع در رنگ و عدم کاربرد صحيح طرح ها و نقوش، عدم به روز رساني و پويايي لباس هاي سنتي، عدم نوآوري در سبک پوشش مبتني بر اقتضائات فرهنگ بومي.

5. مشکل عدم پيوستگي و يکپارچي چرخه مد

انفکاک جدي با طراحي و توليد بومي، نبود برند سازي داخلي، نبود ظرفيت هاي مالي و قوانين و زيرساخت ها و ظرفيت نيروي انساني، نبود افراد متخصص در برنامه ريزي و هدايت چرخه مد.

6. مشکل سياست هاي دولتي

وابسته سازي مد به دولت و سياست هاي دولتي و در نظر نگرفتن ظرفيت هاي بخش خصوصي، برخوردهاي سليقه اي دولتي(در کشور و ديگر شهرها)، عدم حضور کارشناسان متخصص در تصميم گيري ها در سطح کشوري و استان ها، تغيير مداوم و عدم ثبات سياست ها با تغيير جابجايي دولت ها، وجود سياست هاي محدوديت آفرين، خلا سياست هاي ها و تسهيلات تشويقي و حمايتي، فقدان عدم هماهنگي دولتي در پيشبرد مد اسلامي- ايراني، نبود عزم جدي و کنترل واردات قاچاق، فقدان حمايت هماهنگ از سرمايه گذاران لباس، فهم نادرست و غير راهبردي از صنايع خلاق فرهنگي، فقدان رويکرد استراتژيک مبني بر پيوند اقتصاد و فرهنگ.

 

جايگاه يابي چند مزيتي پژوهشکده در راستاي توليد بر پايه اقتصاد هنر و درآمد پايدار(بر اساس تمرکز بر توليد پارچه دستباف):

الف ) جايگاه يابي براساس منافع کارکردي: تاکيد بر کيفيت محصول، قدمت، تاريخچه، طبيعي بودن و اصالت، مهم مي باشد و بايد در نظر گرفته شود.

ب ) جايگاه يابي بر اساس منافع پولي: تاکيد بر قيمت پايين يا ارزان بودن با توجه به کيفيت قابل قبول و متناسب و بازگشت پول در صورت معيوب بودن کالا

ج )جايگاه يابي براساس منافع روان شناختي: ايجاد ذهنيتي تجملي براي مشتريان، منحصر به فرد بودن و يا ايجاد هويت سنتي يا بومي يک منطقه جغرافيايي

 

نقاط قوت:

- قابليت حفظ سنت ها و اصالت ها در کار با ايده ها و المان ها ي پوشاک اقوام

- قابليت شستشوي بالاي کالاهاي توليدي به خصوص در حوزه بافت

-  امکان تلفيق گليم، قالي و پوست با طرح هاي مدرن و رواج صنايع تبديلي و تلفيقي

- تنوع بالا و ويژگي ظاهري بسيار خوب محصولات

- امکان تلفيق هنرمندانه اصالت ها و ايده هاي نو

- قابليت استفاده از طرح ها و دوخت هاي سنتي ايران در پوشاک ايراني و طراحي مد با استفاده از اين طرح

- قابليت استفاده از تکنيک هاي دوخت با کاربردهاي جديد در کسب و کارهاي جديد

قابليت ارائه خدمات پس از فروش در اين محصولات

- قابليت به روز رساني برخي دوخت هاي سنتي با توجه به تدابير خطي و ايرادات اندامي براي طراحي پوشاک امروزي

- قابليت برقراري تعادل تقريبي عرضه و تقاضا با استفاده از رويکردهاي جايگزين و توليد سفارشي

-  قابليت مطرح کردن مجدد برخي محصولات با طراحي نقش

-  قابليت توليد انبوه محصولات صنايع دستي با حفظ دستي بودن طرح هاي اساسي و ريزه کاري هاي لازم

-  قابليت برنامه ريزي در انجام کارها با پيش بيني روند و تنوع تقاضا

-  ويژگي شاخص طرح و بافت در محصولات دستبافت در سطح بين المللي

 

نقاط ضعف:

-  نبود سرمايه لازم براي کارگاه مناسب و تجهيز فضا

-  مشکلات در بسته بندي کالا با  هزينه مناسب

-  مشکل در تامين محصولات صادراتي مطابق با استاندارد

-  قرار نداشتن رودوزي ها در جايگاه نه تنها هنري بلکه کاربرد رقابتي شايسته، به دليل عدم به روزرساني کاربردهاي نوين آن

-  هزينه هاي بالاي دستمزد در بخش دستبافت هاي سنتي

-  نبود شرايط و امکانات فرآوري محصولات اوليه

-  عدم استفاده از ماشين آلات مدرن با قابليت صرفه جويي مقياس

-  عدم استفاده از پايگاه هاي بازاريابي مجازي

 

فرصت ها:

-  امکان کارآفريني جهت توليد انبوه با افزايش تعداد کارگاه ها

-  امکان استفاده از روند جديد تقاضا (اجاره به جاي خريد)

-  موفقيت حرکت در راستاي مد ايراني با همکاري بنياد ملي مد لباس

- اثر مثبت سرمايه گذاري بر روي گردشگري بر فروش صنايع دستي

-  مديريت تورهاي گردشگري در بازديد از مراکز توليد و توزيع صنايع دستي

-  نگاه تکميلي به بخش هاي مختلف صنايع دستي از بعد هنري زيبايي شناسي

- بهبود وضعيت بازار در مناسبت هاي ملي و مذهبي (مثل اعياد، جشن هاي دهه فجر و برنامه هاي ترويجي در معرفي پوشاک اقوام)

-  اثر مثبت سرمايه گذاري بر روي هتلداري بر فروش محصولات دستي

-  عدم تقاضاي برخي دوخت ها بر روي مانتوها

- قابليت تقاضاي بالاي طرح هاي نوين و کار روي دوخت هاي مختلف با ايده هاي جديد

-  قابليت بالاي طرح هاي اشتغال زايي در اين حوزه به دليل ماهيت کار

- نياز سرمايه اي بسيار پايين اين حوزه جهت آغاز کار روند افزايشي تقاضا در 5 سال گذشته

-  قابليت بالاي فروش محصولات با ترکيب چند هنر و ماده

-  توجه رو به افزايش مشتريان به بافت هاي سنتي قابل شست و شو در ابعاد متوسط و کوچک

- احتمال بالاي موفقيت بافت هاي پشمي با رنگ گياهي همراه با طرح هاي ابتکاري در ابعاد مورد نياز مشتري.

-  قابليت استفاده از ابعاد و طرح هاي مختلف در دکوراسيون داخلي منزل يا لابي هتل ها و ساير موارد

 

تهديدات:

-  وضعيت بسيار نامطلوب تامين مواد اوليه به دليل يک دوره سکون و از کار افتادگي در سال هاي گذشته

- عدم دسترسي به پارچه بافت دار تار و پود مشخص در حجم اندک مورد نياز

-  کيفيت نا مرغوب مواد اوليه در برخي مکان ها از قبيل بازار بافنده

-  اثر شرايط اقتصادي و سياسي بر تامين مواد اوليه همچون پارچه و نخ هاي مرغوب وارداتي

-  وضعيت بسيار نامطلوب تامين سرمايه به خصوص دريافت وام

-  نگاه صرفا بازده محور سرمايه گذاران

-  هزينه بالاي شرکت در نمايشگاه هاي داخلي و خارجي

-  باند بازي در زمينه دعوت از افراد جهت شرکت در نمايشگاه هاي بين المللي

-  ارائه غرفه به افراد با تخصص نا مرتبط و واسطه ها به جاي توليد کنندگان

-  فرآيند سخت تاسيس آموزشگاه و اجبار به دخالت سازمان فني و حرفه اي و رويکر بروکراسي اداري ناسازگار با روحيه هنرمندان

-  نقش خنثي و بي اثر دولت در کنار توليد کننده و حتي در برخي مواقع به عنوان مانع در مسير کار توليد

- وجود نگرش مبتني بر تجملاتي بودن اين محصولات در بين اقشار جامعه

-  کاهش علاقه قشر جوان جامعه به اين محصولات در چهار گروه هدف تحقيق

-  عدم ارتباط سياسي و ديپلماسي اقتصادي با کشورهاي داراي توان خريد بالا در سال هاي گذشته

-  گرايش بالا به توليدات ماشيني

- رقابت با نساجي ماشيني

-  رقباي داخلي با کيفيت کاري بسيار پايين و هزينه پايين

- فضاي رقابتي ناسالم و کپي برداري هاي سريع در واکنش به فعاليت هاي نوآورانه با وجود ريسک گريزي، بازار سنجي هاي صورت پذيرفته و طرح هاي ابتکاري و سنجيده

 

تحليل گر و محقق فرهنگ و هنر