علي بايزيدي

بامداد روز بيستم بهمن 1402، خبر درگذشت استاد ايرج تنظيفي، هنرمند مجسمه ساز و نقاش گرگان و گلستان که از دهه 1340 در تهران زندگي مي کرد، فضاي مجازي و وبسايت هاي خبري را به خود مشغول داشت. تنظيفي که بيش از يک هفته در بيمارستان لقمان الدوله تهران، به دليل ابتلا به مشکل کليوي، بستري بود، از روز هجدهم بهمن به کما رفت و پس از دو روز بر اثر سکته قلبي بدرود حيات گفت. ايرج تنظيفي، متولد ششم ارديبهشت ماه 1317 در محله ي درب نو گرگان، بود. پدرش مرحوم اصغر تنظيفي مشهور به اصغر پيغمبر، از آرايشگران سنتي گرگان بود و ايرج پس از فراغت از تحصيلات ديپلم در دبيرستان نمونه گرگان که به سبک آمريکايي اداره مي شد، وارد آموزش و پرورش شد و به تدريس زبان انگليسي مشغول شد. او در سن 27سالگي در کنکور سراسري دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران (1344) قبول شد اما به دليل بالا بودن سن او از محدوده ي سني تعيين شده توسط دانشگاه، در مرحله ي نام نويسي رد شد. او طي نامه اي به دانشگاه تهران، به اين موضوع اعتراض کرد و عنوان داشت که بسياري از هنرمندان برجسته ي دنيا از جمله ونسان و ونگوگ از سنين بالا وارد عرصه ي هنر شده اند، اين اعتراض او مورد پذيرش استادان وقت دانشکده هنر قرار گرفت و تنظيفي در رشته ي مجسمه سازي پذيرش شد. اما او پس از مدتي که از ثبت نامش گذشت، دانشگاه را رها کرد و سال بعد در رشته ي نقاشي آزمون داد. از آنجايي که با اعتراض او، شرط سني از پذيرش دانشگاه به طور کلي حذف شده بود، اين بار در رشته نقاشي قبول شد و پس از چهار سال تحصيل، او با مدرک کارشناسي نقاشي، تنها فردي از سرزمين گرگان بود که مدرک رسمي نقاشي داشت. نکته ي عجيب و جالب درباره ي تحصيلات دانشگاهي او اين است که عليرغم پشيماني اوليه ي او از مجسمه سازي و دريافت مدرک نقاشي، او در دو سال پاياني دانشجويي اش مجددا به مجسمه سازي علاقه مند شد و طرح پاياني تحصيلي او براي ژوژمان نهايي فارغ التحصيلي ترکيبي از کار نقاشي و مجسمه سازي بود. تمامي همکلاسي هاي دانشگاهي تنظيفي، از هنرمندان مشهور و معروف معاصر بودند از جمله فرشيد مثقالي، نقاش مشهور معاصر که کتاب داستان «ماهي سياه کوچولو» صمد بهرنگي را نقاشي کرد و کارش در دو مسابقه بين المللي ايتاليا و چکسلواکي مورد تقدير داوران قرار گرفت و برنده جايزه شد. در آن زمان، رياست دانشگاه تهران را پروفسور رضا برعهده داشت و در يک مسابقه ي درون دانشگاهي، اثر تنظيفي توسط او مورد تقدير قرار گرفت. در آن مقطع، پروفسور محمدامين ميرفندرسکي، هنرمند برجسته ي معمار اهل گرگان نيز رياست دانشکده هنرهاي زيبا را بر عهده داشت که طي نامه اي به تاريخ هشتم ارديبهشت 1348 به تنظيفي، اثر شرکت يافته او در مسابقه ي رئيس دانشگاه را که در تاريخ 22 اسفند 1347 مورد قضاوت قرار گرفته بود طبق تشخيص هيأت ژوري وقت، موفق به دريافت مانسيون اعلام نمود که اين امر موجب شد تا او به جاي کار عملي، نسبت به ثبت مانسيون خود در دفتر دانشگاه، اقدام نمايد. تنظيفي در اواخر دهه ي چهل دست به ابتکار بزرگي زد و با فلز مس، اقدام به مجسمه سازي به سبک پست مدرن کرد. در واقع اين اقدام او دو تنوع و خلاقيت بزرگ و تازه وارد عرصه ي هنر ايران کرد: يکي پست مدرنيسم در مجسمه سازي و ديگري استفاده از فلز مس در اين هنر. آثار متعدد تنظيفي با فلز مس در بي ينال هاي ايران و آسيا مورد تحسين استادان وداوران هنري قرار گرفت. در سال 1352 مرحوم حسن رحيميان، رئيس وقت فرهنگ و هنر شهرستان گرگان و دشت، طي نامه اي به زنده ياد تنظيفي از او درخواست داشت تا آثار نقاشي اش را براي مشارکت در نمايشگاه بين المللي تهران، به اين اداره کل ارسال کند. تنظيفي در تهران، دبير هنر بود و در هنرستان هاي اين شهر، به تدريس هنر مي پرداخت. جزوات او در حوزه نقاشي، در مدارس تهران در دهه هاي پنجاه تا هفتاد تدريس مي شد. در عيد نوروز 1371، به دستور مديرکل وقت آموزش و پرورش تهران، او پيک نوروزي هنرستان هاي تهران را در پايه سوم، طراحي کرد. متأسفانه آثار مختلف تنظيفي به جز چند نمايشگاه موقت در موزه هنرهاي معاصر ايران، به صورت دائمي در هيچ موزه و نمايشگاهي قرار نگرفته است و هم اکنون تمامي آثار هنري او در منزلش در زيرزمين آپارتماني قديمي در محله ي آذربايجان تهران قرار دارد که اميدواريم اين آثار برجسته و ارزشمند در معرض ديد علاقه مندان قرار گيرد. براي تدفين و خاکسپاري تنظيفي، بر اساس نظر فرزندانش، و پيگيري آنها قرار شد تا پيکر اين استاد برجسته و نامدار گرگاني در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شود.

مديرمسئول و صاحب

 امتياز فصلنامه استارباد