حکيم فردوسي چه مي گفت


یاددداشت اول |

 بامسووليت سردبير

 

امروز بيست و پنجم ارديبهشت ماه روز متفکر، حکيم  و شاعر حماسي بزرگ فارسي جناب فردوسي است . فردوسي بزرگ در کتاب سترگش صاحب منظومه فکري منسجمي بوده که کمتر به آن توجه شده است، خرد يکي از آن بنيان هاي انديشگي است، شاهنامه پيوسته از خرد سخن مي گويد و عقل را شريفترين گوهر جهان هستي مي داند. در بهره گيري از خرد و عقل و ضرورت استدلال و برهان ترديد روا نمي دارد، خرد ميزان سنجش است و همه چيز بايد در ترازوي عقل و دانش سنجيده شود. از نظر فردوسي بزرگ، عقل حقيقت انسان است. فردوسي به خرد جاويدان سخت معتقد است  و آن را نخستين آفرينش خداوند مي داند، از نظر فردوسي خردمندي بر دينداري مقدم است و  شاهنامه فضايل اخلاقي را از ثمرات عقل ميداند آنجا که مي فرمايد:

خرد چشم جان است چون بنگري      تو بي چشم شادان جهان نسپري

نخست آفرينش خرد را شناس       نگهبان جان است و آن را سه پاس

سه پاس تو چشم است و گوش و زبان        کزين سه رسد نيک و بد بي گمان

خرد را جان را که يارد ستود    

و گر من ستايم که يارد شنود؟ بنيان ديگر فکري شاهنامه عبارت است از باور به آزادگي ايرانيان، آنگونه که ميدانيم مفهوم واژه ايران نيز سرزمين آزادگان و نجيبان است و فردوسي با علم به آن در داستان از آتش گذشتن سياوش مي فرمايد :

ميازار کس را که آزاد مرد 

سر اندر نيارد به آزار و درد

سياوش نيم نز پريزادگان

از ايرانم از شهر آزادگان

که من بيژنم پور کشوادگان

سر پهلوانان و آزادگان

ز آتش برون آمد آزاد مرد 

لبان پر ز خنده به رخ همچو ورد

آن چنان که استاد  ابراهيمي ديناني نيز در  عقل و آيت عشق مي نويسد: فردوسي نماينده تام و تمام هويت ايراني در برابر تازيان است.

جناب فردوسي معتقد بود که ايرانيان اسلام را براي برابري و عدالت پذيرفته اند، بنابراين  آداب و رسومي که با آيين مقدس اسلام ناسازگار نبود را بايد نگاهداشت، مردم ايران نيز کوشيدند آداب منطقي خود را محفوظ نگه دارند بر اين اساس  فردوسي و برخي ديگر مانند شهيد شيخ شهاب الدين سهرودي نيز نماينده چنين تفکري بوده و هستند. آنها معتقد بودند فرهنگ معنوي و معقول ايراني نبايد فراموش شود تا بدينگونه هويت ملي ما نيز در گزند حوادث محفوظ بماند .