عليرضا صدرايي - ستار سوقي شاعر پرآوازه ترکمن  در 28 ارديبهشت سال جاري در گذشت. سوقي  به سال 1325هجري شمسي در روستاي صحنه سفلي آق‌قلا چشم به جهان گشود. پدرش استاد قليچ محمد نيز اهل شعر و ادب بود. مادرش گؤزل نام داشت و بعد از تولد فرزندش چندان عمر نکرد. به همين خاطر ستار سوقي بعدها براي مادرش - که هيچ گاه او را نديده بود - شعر باغيشلايان انمه را سرود. سوقي در کناره‌هاي رود گرگان بزرگ شد و درد فقر را چشيد. شعر قزيل گرگان ساوچي الهام گرفته از اين رود تاريخي است. شخصيت و اشعار  ستار سوقي دو دليل آوازه اين شاعر بزرگ ترکمن است. وي از هفت سالگي تا شانزده سالگي به اشعاري که پدرش و يکي از خويشاوندانش به نام قربان قليچ کاکا مي‌خواند، به دقت و علاقه گوش داده، اشعار شاعران کلاسيک ترکمن را مطالعه مي‌کرده‌ است. وي در شانزده‌سالگي سرودن شعر را آغاز کرد و با شعر به دنيايي قدم گذارد که به زعم وي، روحش را با آن متعال مي‌ديد. احساس دردها و مشکلات جامعه او را آزار مي‌دهد و با مشاهده بدبختي مردم نمي‌توانسته خاموش بنشيند؛ ناگزير اشعاري مانند جرن قيز -دوقماچي قيز و مزارينگ را خلق مي‌کند. همچنين او در کنار غمها و ناگواريها، شاديها، اميدها و خوشي‌هاي ايل را هم ديده، اشعار بنا به مقتضاي زمان سروده‌است.

در شعرش (غوشغي) از شاعران بزرگ ترکمن ياد مي‌کند و کلام آنها را پرتأثير و هدايت‌بخش مي‌داند. سوقي براي دوتار احترامي خاص قائل است و آن را يادگار گذشتگان مي‌داند. با شعر(آيراليق) موقام يکي از سازهاي دلنشين موسيقي ترکمن را يادآور مي‌شود. ساوچي بعدها در شعر نو هم طبع آزمايي مي‌کند. وي گاهي اشعار شاعران بزرگ دنيا نظير مولوي و شاندورپتوفي را به نظم مي‌کشد و گاه بنا به موقعيت، در عرصه نثر قلم مي‌زند. او بعد از انقلاب سال 1357 به عنوان شاعر انقلابي، خود را وقف ايل کرد و براي شهيدان وطن اشعاري سوزناک سرود و جوانان را تشويق به دفاع از سرزمين ايران دعوت کرد. سوقي همچنين از ديدن گرسنگان قاره سياه متأثر شده، شعري براي ساکنان محروم آفريقا سروده‌است. نازمحمد يگن محمدي صاحب نظر در حوزه ادبيات و مترجم درباره قارري گورگن اثر ماندگار استاد ستارسوقي مي نويسد: ترکمن، سبک شعر ترکيب بند يا مخمس ترکيبي است. ستار سوقي در اين اثر از دوران کودکي خود در کناره هاي رود گرگان ياد ميکند. رود گرگان از کوه هاي خراسان شمالي سر چشمه گرفته و پس از طي طول مسير صحراي ترکمن به درياي خزر ميريزد. شاعر از اين رودخانه که زماني پر آب و خروشان بوده بنام قارري گورگن(رود کهنسال) ياد ميکند. او قارري گورگن را مورد خطاب قرار داده  و توصيف گيرايي از طبيعت و شيوه ي زندگي ساده ي ترکمن ها بدست مي دهد. احساس خود از اوضاع گذشته و حال را با زباني ساده و بي تکلف و نزديک به زبان عامه مردم بيان ميکند. منظومه قارري گورگن يکي از عظيم ترين اثر شاعر در قطعات گوناگون در بازه زماني مختلف نگارش يافته است.شروع آن درسال 1367 مي باشد. از لحظه نشر مورد استقبال اهل قلم و ادب قرار گرفت. اين شاهکار برجسته ادبي که به زبان شفاهي مردم ترکمن سروده شده است سرشار از موسيقي دلنشين و هارموني مرتبط با جريان زندگي عشيرتي و ساده  روستاييان مناطق دل افزاي خطه ترکمن صحرا است. توصيف دقيق شاعرانه، بکارگيري استادانه زبان، اصطلاحات، تعابير عاميانه و زبان محاوره اي در شعر درخششي نوين در ادبيات معاصر، آفرينش عاطفي ژرف، تحفه ي نفيس و بي نظير اين شاعر بزرگ به عنوان يک شاهکار ادبي شناخته مي شود. اکثر مضامين قابليت ترسيم و نقاشي را دارند زيرا از طبيعت جاندار سر چشمه ميگيرد. قارري گورگن پر آوازه ترين اثر ادبي و شاهکار شاعر انديشمند و آوانگارد ترکمن صحرا ميباشد. گوهر و جوهره ي قلمش داراي بار معنايي عميق و دلنشين. يگن محمدي ادامه داده است: شنيدن گل‌واژه هاي قارري گورگن از زبان رسا و شفاف شخصيت بي بديل گويندگي هنر اجرا استاد ارازدردي خوجه ما را به گذشته هاي دور دست تاريخ برده  و با نياکان و اجداد پيوند ميدهد. منظومه‌ي مخمس ترکيبي قارري گورگن مملو از ابيات نغز و زيبا روايتگر گفتگوي شاعر با قارري گورگن که زماني خروشان در پهندشت ترکمن صحرا به طرف دريا روانه بود.نخستين تمدنها در کنار رودخانه هاي بزرگ پديد آمدند. در دوران جواني شاعر، رودخانه هاي پر آب و خروشان گرگان و اترک شاهرگهاي حياتي ديار ترکمن به موازات هم در سرتاسر ترکمن صحرا جريان داشته اند. اين گنجينه ماندگار و جاودان بازتاب دوران زندگي ساوچي ميباشد که از سال 1325شمسي آغاز ميگردد. هيچ آفرينشي در جهان جاودانه نيست جز پديده هنر.آنچه از قلم ساوچي مي‌تراود  هنر ناب و خالص است، که هميشه و جاودان زينت بخش صفحات زرين تاريخ ادبيات ترکمن خواهد بود.سبک شعري استاد در ادبيات ترکمن مقبوليت عام و فراگير يافته است،زبان گفتاري منظومه و مضامين آن مؤيد اين نظر مي‌باشد. ساوچي از شاخصهاي هنري نظم کلاسيک و عناصر زبان گفتاري به خوبي بهره گرفته است.بهره گيري از ادبيات شفاهي لايزال و نقصان ناپذير فرهنگ عامه. ستار سوقي بخشي از آداب و رسوم و سنت هاي قومي ترکمن را در قارري گورگن به تصوير کشيده است.از جمله قصه گويي مادران به فرزندان و نوه‌ها، کشتي ترکمني گورش، سرازير شدن دختران سبو بدست به طرف رودخانه و....به عنوان بخشي از فرهنگ عمومي محيط کودکي شاعر ياد شده است. قارري گورگن به گونه‌اي سروده شده که با اوزان شعر شقاهي ترکمن صحرا کاملا هماهنگ است. مضامين احساس برانگيز و سبک ويژه قارري گورگن بعضي از شاعران را به نظيره سازي برانگيخت.شاعراني که عناصر و نمادهاي طبيعي محل زندگي خود را مخاطب قرار دادند. در بخش‌هايي از منظومه به موضوعات عيني و ملموس بيشتر از مضامين عاطفي و حسي پرداخته شده است. بن مايه پيام قطعات، تجديد و تثبيت خاطرات ايام کودکي و تجسم‌ و تصوير زندگي ساده و شيرين و بي پيرايه تمامي مردم ترکمن صحرا به اعم، ساکنين کناره هاي رودخانه گرگان به اخص مي باشد.ميتوان جان کلام منظومه را به دو ژانر کاملا متضاد و متقابل تقسيم کرد:

1-ژانر اول خواهان ارزش هاي سنتي نيکوي قديم که در آن از محبت، عشق، وطن، سرور و شادي جشن هاي با شکوه و بي ريا، عدالت، تعاون و همکاري، مساعدت و ياوري، زندگي ساده و بي دغدغه سرايش شعر در کناره هاي قارري گورگن، سوارکاري با اسب هاي مشهور جهاني آخال تکه در ترکمن صحرا نواي گوش نواز طنين موسيقائي فلوت چوپانان،ساز و آواز سنتي، بسط و توسعه زبان مادري يادي از اجداد و نياکان و اغوزخان، بطور کلي از هنجارهاي اجتماعي سخن ميرود.

2- ژانر دوم شاعر انديشمند و دغدغه مند خواهان نابودي ظلم، بي عدالتي-غم-رنج-هجران طغيان نفس اماره، آواره گي و پديده هاي زشت مي باشد که اخيرا رواج بيشتري يافته  و مورد نکوهش شديد شاعر ژرف‌نگر قرار گرفته است. منظومه‌ها گلايه و درد دلي است از گذشت روزگار و کمرنگ شدن عناصر و پديده هاي مثبت ژانر اول و پررنگ شدن ناهنجاري‌هاي ژانر دوم. ضمن سرايش اشعار نغز و ارزشمند، در لابلاي ابيات هشدار ميدهد که ارزش‌هاي مادي ومعنوي نيکو و پسنديده را رشد و گسترش بدهند واز ضد ارزش‌ها اجتناب کنند.

ستار سوقي از تابناک‌ترين چهره‌هاي ادبي عصر ماست.