دکتر محمد اسماعيل اسدي

مقدمه- سالهاي طولانيست که اراضي کشاورزي در کشور ما به صورت سنتي با گاوآهن برگرداندار زير و رو شده و با خاک ورزي هاي متعدد مبادرت به کشت انواع محصولات زراعي به ويژه گندم مي گردد. اراضي زراعي چه در حالت آبي و چه در حالت ديم شخم و ديسک زد ه مي شود و در برخي نقاط کشور بقاياي محصول بعد از برداشت  نيز آتش زده مي‌شود تا زمين براي کشت بعدي به اصطلاح آماده گردد اما غافل از اين امر که به استنادات پژوهشهاي علمي متعدد جهاني و داخلي اين آتش زدن بقاياي گياهي مرگ تدريجي خاک و منبع حيات در زمين را به دنبال دارد و بايد از آن جلوگيري نمود. خاک‌ها به عنوان زيست بنيان طبيعت تأمين‌کننده بيش از 95 درصد غذا، فيبر و سوخت جامعه بوده و 25 درصد تنوع زيستي موجود در هستي را ميزباني مي‌کنند. به همين خاطر حفظ و نگهداري خاک بايد يک اولويت باشد زيرا تجديدپذيري خاک نسبت به آب سخت‌تر است. سرعت تخريب خاکها بيست برابر بيشتر از سرعت تشکيل آنهاست. کشاورزي حفاظتي (Conservation Agriculture)  به عنوان يک رويکرد جديد کشت و سازگار با محيط زيست به عنوان يک بسته کامل شامل سه اصل به هم پيوسته 1- حداقل دستکاري مکانيکي خاک با تکيه بر کشت بي خاک ورزي (No-Till planting)  2- مديريت و حفظ بقاياي گياه قبلي  3- رعايت اصول تناوب زراعي با حداقل سه نبات مي باشد. اين شيوه اکوسيستم نگر طبق آخرين آمار سال 19-2018  فائو در بيش از 205 ميليون هکتار اراضي زراعي جهان در بيش از 100 کشور توسط کشاورزان اجرا و استفاده مي گردد. در حقيقت کشاورزي حفاظتي  راهکاري براي حفظ ساختار خاک و استفاده بهينه از آب و همچنين توليدات پايدار محصولات غذايي است. اين روش کشاورزي بر پايه حفاظت از خاک، آب و گياه بنا شده و يکي از راه‌هاي موثر براي برون رفت از بحران تغييرات اقليمي پيش رو، خشکسالي، مديريت آب و جبران مواد آلي خاک براي اقتصادي کردن کشاورزي است. تخريب ساختمان خاک، فرسايش خاک، افزايش هزينه هاي توليد، کاهش نفوذ پذيري آب، کاهش ظرفيت نگهداشت آب در خاک به علت فقر کربن آلي خاک، متراکم شدن خاک و کاهش نفوذ ريشه و قدرت خاک در نگهداري عناصر غذايي و تغذيه گياه، تنها بخشي از زيانهايي بوده که به خاطر عمليات ناپايدار کشاورزي و مديريت اشتباه، گريبان خاک‌هاي کشاورزي ما را گرفته است. 

از مزاياي کشاورزي حفاظتي مي توان به موارد زير اشاره نمود:

افزايش ماده آلي خاک، افزايش فعاليت‌هاي زيستي  خاک، جلوگيري از فرسايش خاک، کاهش فشردگي خاک، افزايش نفوذپذيري خاک، کاهش تبخير از سطح خاک، جلوگيري از روان‌آب، کاهش انرژي مصرفي در عمليات کشاورزي، کاهش نيروي کارگري مورد نياز، کاهش هزينه‌هاي توليد، کنترل بيولوژيک آفات، کاهش مصرف سوخت، افزايش ظرفيت مزرعه‌اي عمليات کشاورزي، حفظ محيط زيست و صرفه‌جويي در زمان انجام عمليات کشاورزي.

کنگره جهاني و بين المللي کشاورزي حفاظتي که بزرگترين کنگره در زمينه آموزش، پژوهش، توسعه و ترويج کشاورزي حفاظتي در سطح جهان مي باشد هر سه سال يک بار در يک قاره برگزار مي گردد که در آن اساتيد فن، پژوهشگران، کارشناسان، کشاورزان، دانشجويان دانشگاهها، توليدکنندگان ادوات کشاورزي و ساير علاقمندان به اين مقوله با ارايه مقالات و سخنراني ها و برگزاري کارگاههاي آموزشي و همچنين بازديد هاي مزارع کشاورزي حفاظتي به تبادل نظر پرداخته و از تجربيات يک ديگر آگاه مي شوند. اولين کنگره در سال 2001 در قاره اروپا کشور اسپانيا و شهر مادريد برگزار گرديد. دومين کنگره در سال 2003 در کشور برزيل، سومين کنگره در سال 2005 در شهر نايروبي پايتخت کنيا، چهارمين کنگره در سال 2009 در دهلي نو پايتخت هندوستان، پنجمين کنگره سال 2011 در قاره اقيانوسيه و کشور استراليا برگزار گرديد. ششمين کنگره در سال 2014 در کشور کانادا، هفتمين کنگره در سال 2017 در قاره آمريکاي جنوبي کشور آرژانتين و هشتمين کنگره در سال 2021 در قاره اروپا و کشور سويس برگزار شد. اکنون نهمين کنگره در سال 2024 در قاره آفريقا و کشور آفريقاي جنوبي برگزار مي گردد. نهمين کنگره در مرکز بين المللي  همايشهاي شهر کيپ تاون آفريقاي جنوبي در تاريخهاي 22 لغايت 25 جولاي 2024 يعني اول لغايت 4 امرداد 1403 برگزار مي گردد. اينجانب محمد اسماعيل اسدي، پژوهشگر بين المللي کشاورزي حفاظتي از استان گلستان که در هشتمين کنگره برگزار شده در سوئيس عضو کميته علمي اين کنگره بودم در نهمين کنگره نيز عضو کميته علمي اين کنگره بوده که 13 مقاله رسيده به اين کنگره را ارزيابي نمودم و قرار است دو مقاله حاصل تحقيقات صورت گرفته در کشور ايران را در دو روز جداگانه در اين کنگره به صورت شفاهي ارايه نمايم. کشاورزي اگرچه کشاورزي حفاظتي يک راهبرد اثبات شده براي کاهش اثرات تغييرات اقليمي و افزايش ترسيب کربن مي باشد، اما هنوز ارقام پذيرش اين رويکرد بايد خيلي در جهان به ويژه آفريقا بالاتر باشد. نهمين کنگره جهاني کشاورزي حفاظتي سعي در ارائه راهکارهاي عملي کشاورزي پايدار که منتج از تحقيقات جهاني باشد خواهد نمود. سه روز 22 لغايت 24 جولاي براي ارايه مقالات و روز 25 جولاي (جمعه 5 امرداد 1403) براي بازديد از يک مزرعه تحقيقاتي موسوم به Langgewens اختصاص يافته است. تمام ارائه ها به زبان انگليسي خواهد بود. ترجمه همزمان به زبانهاي  اسپانيايي و فرانسوي نيز در محل کنگره صورت خواهد گرفت.

اهداف:

*راه‌حل‌هاي عملي براي افزايش پذيرش CA و توسعه سريع تر آن به مقياس وسيع با تاکيد اشاره ويژه روي قاره آفريقا.

* روش‌ها و مثال‌هاي عملي از طريق مطالعات موردي، مقابله با چالش‌هاي واقعي يا درک شده در سيستم .CA اين شامل طبقه بندي مواد مغذي، مديريت يکپارچه حاصلخيزي و اسيديته خاک، وجين، مديريت جامع دام و آفات است.

* کمي سازي و اندازه گيري سلامت خاک.

موضوعات فرعي جلسه:

*   نمونه هايي از پذيرش موفق کشاورزي حفاظتي و آموخته هاي حاصل از تلاش هاي کشاورزي حفاظتي در سراسر جهان

*  مزاياي کشاورزي حفاظتي در سطح مزرعه و اکوسيستم هاي کشاورزي که کشاورزان و جامعه و محيط زيست از آنها بهره مي برند.

* جريان سازي کشاورزي حفاظتي با سياست ملي و حمايت نهادينه براي افزايش پذيرش کشاورزي حفاظتي از بالا دست و پايين دست.

*  ترويج دانش مبتني بر کشاورزي حفاظتي و سيستم هاي نوآوري و به اشتراک گذاري اطلاعات و ارتباطات.

جلسات ويژه:

* دو ميزگرد کشاورزان: 1-  سيستم هاي کشت (زراعت يک ساله و چند ساله) 2-سيستم هاي يکپارچه زراعي و دامي (محصولات يکساله و چند ساله و مراتع وسيع).

* بحث پانل: گام بعدي براي CA چيست؟

*بحث پانل: اندازه گيري هاي سلامت خاک – حسي و غير حسي

* بحث پانل: چالش‌ها در کشاورزي حفاظتي خرده مالکان در سراسر جهان.

سخنرانان کليدي ملي و بين المللي دعوت خواهند شد تا به موضوعات فرعي و رويدادهاي جانبي بپردازند.

برنامه روز عملي:

پنجشنبه، 25 جولاي 2024 برابر با  4 امرداد 1403 برنامه بازديد از مزرعه تحقيقاتي لانگونز( Langgewens ) واقع بين مالمزبري (Malmesbury) و مارزبرگ(Moorreesburg )در منطقه سوارتلند صورت مي گيرد. در اين مزرعه که متعلق به وزارت کشاورزي کيپ غربي مي باشد آزمايش‌هاي کشاورزي حفاظتي متعددي صورت مي گيرد. اين سايت توسط وزارت کشاورزي کيپ غربي، دانشگاه Stellenbosch و شرکت هاي خصوصي اداره مي گردند. در اين روز از اين محل و فعاليتهاي انجام شده پژوهشگران، کارشناسان و کشاورزان بازديد به عمل خواهد آمد که نمونه خوبي از تلفيق سيستم دام و سيستمهاي کشت زراعي مي باشد.

در اين کنگره اينجانب عضو کميته علمي اين کنگره دو مقاله به صورت سخنراني ارائه خواهم نمود که عناوين اين مقالات به شرح ذيل مي باشند:

1- اثر کشاورزي حفاظتي بر روي کربن آلي خاک در ناحيه خشک و نيمه خشک ديم آق قلا واقع در شمال استان گلستان

2- مقايسه کارآيي مصرف انرژي روشهاي کشاورزي حفاظتي و مرسوم در زراعت پنبه، کلزا و پنبه آبي در استان گلستان.

پژوهشگر مستقل بين المللي آب و خاک